ДЭМБ-ын Номхон далайн баруун бүсийн орнуудын хүн амын насны бүтцэд настнуудын эзлэх хувь хамгийн хурдацтай өсч байна. 2019 оноос бүсийн гишүүн орнууд хүн амыг насжилтад бэлтгэх нь улс орны эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллын тэргүүлэх чиглэл мөн хэмээн хүлээн зөвшөөрөөд байгаа юм. Дэлхийн эрүүл мэндийн 2020 оны чуулганаас 2020-2030 оныг “Эрүүл насжилтын арван жил” болгон зарлаж, гишүүн орнууддаа “Эрүүл насжилтын үндэсний төлөвлөгөө” боловсруулан, хэрэгжүүлэхийг зөвлөмж болгосон.
Монгол Улсын хүн ам 2010-2023 оны хоорондох сүүлийн арван жилд 22 хувиар өссөн бөгөөд энэ хугацаанд хүн амын насны бүтэц өөрчлөгдөн 60 болон түүнээс дээш насны хүн ам 49 хувиар нэмэгдсэн байна. Үндэсний статистикийн газраас гаргасан судалгаагаар 2023 онд 8.8 хувийг 60 ба түүнээс дээш насныхан эзэлж байсан бол энэ тоо 2030 онд гэхэд 11.9 хувь, цаашлаад 2050 он гэхэд 5 хүн тутмын нэг нь 60 болон түүнээс дээш насны хүн ам эзлэх төлөвтэй байгаа хэтийн тооцооллыг гаргасан байна.
Дээрх тооцооллоос харахад, хөдөлмөрийн насны нэг хүнд ногдох ахмад настнуудын тоо 2010 онд 10 ажилтан тутамд 1 байсан бол 2040 он гэхэд 4 ажилтан тутамд 1 ахмад настан болж нэмэгдэх төлөвтэй байна.
Цаашид хүн амын өсөлт удааширч, нийт хүн амд ахмад настнуудын эзлэх хувь өсөх хандлагатай байгаа нь эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний зардал, урт хугацааны тусламж үйлчилгээний өсөн нэмэгдэх хэрэгцээ, ажиллах хүчний хомсдол зэрэг нийгэм , эдийн засгийн томоохон бэрхшээлүүдийг бий болгож байна.
Иймээс настны үйл ажиллагааны чадвар, бие даасан байдлыг нэмэгдүүлэх замаар эрүүл насжилтыг дэмжих нь нэн чухал стратеги болж байна. ДЭМБ-ын гаргасан Дэлхийн насжилт ба Эрүүл мэнд тайланд, эрүүл насжилтыг дэмжихийн тулд өвчлөлд чигэлсэн тусламж үйлчилгээнээс ахмад настны сайн сайхан, сэтгэл хангалуун амьдрах чадварыг дэмждэг цогц арга барил руу шилжих шаардлага байгааг онцолж байгаа юм. Энэ нь НҮБ-ын “Эрүүл насжилт”-ын 10 жил (2020-2030) үзэл санаатай нийцэж байгаа бөгөөд ахмад настны эрүүл мэнд, нийгмийн асуудлыг цогцоор нь, эрх тэгш хангах замаар настанд ээлтэй орчныг бүрдүүлэх асуудлыг чухлаар авч үздэг.
Эрүүл насжилтыг нэн тэргүүнд тавьснаар зөвхөн эрүүл мэнд, урт хугацааны тусламж үйлчилгээний зардлыг бууруулаад зогсохгүй ахмад настнуудын нийгэмд оруулах хувь нэмрийг ашиглан, насжиж буй хүн амыг тогтвортой нэмэгдүүлэхийн төлөө биш, харин хөрөнгө, орлого, бүтээмж болгон хувиргаж чадна.
ДЭМБ-ын дэмжлэгээр хийгдсэн судалгаанд Монгол Улс Эрүүл насжилтын бодлого, стратегийг амжилттай хэрэгжүүлж чадвал, тэдний нийгэм эдийн засгийн хөгжил өөрчлөлтөд томоохон ашиг тус авч ирнэ гэдгийн онцон тэмдэглэжээ.Энэхүү судалгаагаар ахмад настны эрүүл мэндэд бага зэргийн өөрчлөлт хийхэд, тухайлбал 55-69 насны ахмад настны чадвар бууралтын түвшинг 5 хувиар бууруулахад насжилттай холбоотой эдийн засгийн алдагдлыг нөхөж чадна гэж тооцоолжээ.
Энэ арга хэмжээ дангаараа нэг хүнд ногдох Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний өсөлтийг 2020 он гэхэд 0.2 хувь, 2080 он гэхэд бараг 0.4 хувь болгож нэмэгдүүлэх бөгөөд ингэснээр зууны эцэс гэхэд нэг хүнд ногдох ДНБ нийтдээ 31.1 хувиар өсөх юм.
Түүнээс гадна, эрүүл насжилтын үйл ажиллагааг амжилттай хэрэгжүүлэх бол 2020-2060 оны хооронд өсөн нэмэгдэх ДНБ-ий нийгмийн эрүүл мэндийн зардлыг 0.18 хувиар бууруулж, 2060 он гэхэд жилд 46 сая ам.долларын хэмнэлтэд хүрэх боломжтой болно.
Эдгээр судалгаа нь хүн амын хурдацтай өөрчлөлттэй тулгарч байгаа Монгол орны хувьд Эрүүл насжилтанд хөрөнгө оруулалт хийх нь зөвхөн хувь хүний сайн сайхан байдлыг дээшлүүлээд зогсохгүй эдийн засгийн уян хатан байдал, санхүүгийн тогтвортой байдлыг нэмэгдүүлэх, нэн чухал стратеги болж буйг онцлон тэмдэглэсэн байна.
Түүнээс гадна, Монгол улс урт хугацааны тусламж үйлчилгээний тогтолцоог нэвтрүүлж байгаа нь хүн амын насжилттай холбоотой тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэхийн зэрэгцээ нийгэм эдийн засгийн чухал ач холбогдолтой юм. Монгол дахь Урт хугацааны тусламж үйлчилгээний талаарх улс орнуудтай харьцуулсан судалгааны дүгнэлтэд онцолсноор 60 болон түүнээс дээш насны хүн амын 25 хувь нь өдөр тутмын бүтээлч үйл ажиллагааны дунд болон гүн хэлбэрийн чадвар алдалттай байгаа гэсэн хэдий ч урт хугацааны тусламж үйлчилгээний дэд бүтэц нь хөгжөөгүй, удирдлага зохицуулалтын хуваагдмал байдалтай, албан бус үйлчилгээнээс ихээхэн хамааралтай байна.
Монгол Улс гэрээр асран халамжлах, гериатрийн үйлчилгээ, олон нийтэд түшиглэсэн бүх талыг хамарсан урт хугацааны цогц тусламж үйлчилгээний тогтолцоог хэрэгжүүлснээр ахмад настны амьдралын чанарыг дээшлүүлж, гэр бүлүүдэд тулгардаг асрамжийн дарамтыг багасгах боломжтой болно.
Энэхүү арга нь Азийн хөгжлийн банкны тайланд тодорхойлсноор мэргэжлийн асаргаа, үйлчилгээ үзүүлэх салбарын дутагдлыг шийдвэрлэхийн зэрэгцээ улс орны зан заншил, соёлд суурилсан үнэт зүйлстэй нийцэж байгааг тодорхойлсон байна.
Түүнээс гадна, Урт хугацааны тусламж үйлчилгээний шинэлэг тогтолцоог хөгжүүлэхэд хөрөнгө оруулалт хийснээр гэр бүлийн асран хамгаалагчдын оролцоог сайжруулж, эрүүл мэндтэй холбоотой эдийн засгийн эмзэг байдлыг бууруулж, бүх нийтийг хамарсан нийгмийн хамгааллыг дэмжиж, улмаар үндэсний тогтвортой хөгжилд хувь нэмэр оруулна.
Монгол Улсын Эрүүл насжилтын үндэсний төлөвлөгөө 2025-2028 нь хүн амын насжилтаас үүдэлтэй олон талт асуудлыг системтэй, хамтын ажиллагаагаар шийдвэрлэх зорилтуудыг тусган харуулсан. Засгийн газрын “Алсын Хараа-2050 хөгжлийн бодлого, 2024 оны нэмэлт өөрчлөлт оруулсан Ахмад настны тухай хуулийн эрх зүйн заалтууд дээр тулгуурласан уг төлөвлөгөө нь үйл ажиллагааны чадвар, бие даасан байдал, эрүүл мэнд, нийгмийн халамжийн системийг нэгтгэх зорилготой өөрчлөлтийн хөтөлбөрийг тодорхойлсон байна.
ДЭМБ-ын баталсан Настны цогц тусламж үйлчилгээний аргачлал (5), Номхон далайн баруун бүсийн эрүүл насжилтын үйл ажиллагааны төлөвлөгөөнд (6) ахмад настнуудад эрх мэдэл олгож, нөөц боломжоо сайжруулах нотолгоонд суурилсан, олон нийтийг түшиглэсэн арга хэмжээнүүд хэрэгтэйг онцолсон байна.
Ахмад настны тоо хурдацтай өсөж байгаа энэ үед Монгол Улс эрүүл насжилтанд бэлтгэх, төлөвлөгөө боловсруулж стратегийн ач холбогдол өгч байгаа нь дэлхийн шилдэг дадал хэвшил, бүс нутгийн шаардлагатай нийцэж байна гэдгийг онцолжээ.
Үйл ажиллагааны төлөвлөгөө нь шинэчлэл, чадавхыг хөгжүүлэх, агентлагууд хоорондын хамтын ажиллагааг нэн тэргүүнд тавьснаар Монгол ахмад настны амьдралын чанарыг дээшлүүлээд зогсохгүй, хүн амын насны бүтэцийн өөрчлөлтийн үед гэр бүл, нийгмийн бүх талыг хамарсан хөгжлийн тогтвортой загварыг зорьж байна.
.avif)
.avif)
