Сэтгүүлч бол жирийн биш, тусгай хүн. Сэтгүүлчийн толгойд юмыг гадна дотногүй нэвт хардаг онцгой хийцийн увдис сууж байдаг.
/Хөдөлмөрийн баатар, СГЗ, нэрт сэтгүүлч Хорлоогийн Цэвлээ/
Тийм ээ, сэтгүүлч мэргэжил нь нийгэмд өндөр үнэ цэнтэй, нийгмийн мэдээлэл, ойлголт, үнэн зөв мэдээллийг олон нийтэд хүргэх чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Сэтгүүлчид нь мэдээллийн салбарт бие даасан, хараат бус байж, үнэн зөв, шударга мэдээллийг түгээж, иргэдийн ойлголт, шийдвэр гаргах үйл явцад нөлөөлдөг.Иймээс ч сэтгүүл зүйг дөрөв дэх засаглал гэдэг. Сэтгүүл зүй гэдэг энэ ертөнцийн үйл явдлын толинд тусахгүй, мэдрэгдэхгүй үйл явдал гэж нэгээхэн ч үгүй. Тийм нарийн мэдрэмжтэй мэдээллийн толь бол сэтгүүл зүй юм.
Мэргэжлийн бахархал нь ч үүнд суурилдаг. Сэтгүүлчид нь олон нийтийн мэдлэгийг нэмэгдүүлж, нийгэмд шударга, ил тод байдлыг дэмжих үүрэгтэй. Тиймээс сэтгүүлчийн бахархал нь зөвхөн хувийн хүндэтгэл бус, нийгмийг сайжруулах, түүний хөгжлийг дэмжих эрмэлзэлтэй холбоотой. Сэтгүүлч мэргэжил нь олон төрлийн хариуцлагатай, заримдаа аюултай ч байж болдог. Бусдын эрх ашгийг хамгаалж, шударга ёс, үнэн мэдээллийг үнэн зөвөөр дамжуулах нь тухайн сэтгүүлчийн хамгийн том үнэт зүйл, бахархал нь юм. Эдгээр гол зарчмууд нь сэтгүүлчийн мэргэжлийн үнэ цэнийг илтгэн харуулдаг.
Сэтгүүлчид үнэн хайж, олон нийтийн эрх ашгийг хамгаалж, иргэдэд шаардлагатай мэдээллийг цаг тухайд нь хүргэдэг нь бусад мэргэжлээс ялгаатай тэдний давуу тал. Энэ нь тэдний мэргэжилд харьцангуй өндөр хүндэтгэл, үнэ цэнийг үүсгэдэг. Сэтгүүлч бол энэрэнгүй шударга, ёс зүйтэй, уран бүтээлч хүнийхээ хувьд сониуч, гярхай, бүтээлч шүүмжлэгч, хэн ч үл эвдэж чадах өөрийн гэсэн итгэл төгс үзэлтэй байх ёстой билээ.
Өнөөдөр Монголд сэтгүүл зүйн нэр хүнд унаад байгаа гол шалтгаанууд олон талын асуудалтай холбоотой. Мэдээллийн чанар, мэргэжлийн ёс зүй, хэвлэл мэдээллийн салбарын эдийн засаг, улс төрийн нөлөө зэргээс хамаарч илэрдэг. Тодруулбал:
1. Мэдээллийн хяналт ба улс төрийн нөлөө
Сэтгүүлчдийн олонх нь тухайн улс төрийн хүчин, бизнесийн бүлэглэлүүдийн нөлөөнд орсон, улмаар мэдээллээ хараат байдлаар дамжуулдаг гэж олон хүн үздэг. Энэ нь сэтгүүлчдийн бие даасан байдал, нэр хүндийг доройтуулж, олон нийтийн итгэлийг алддаг. Жишээ нь, сэтгүүл зүйн зарчим, шударга байдал алдсан тохиолдолд иргэд тэднийг хариуцлагагүй, хэт их улстөржсөн гэж үздэг.
2. Сошиал медиа ба мэдээллийн халдлага
Сошиал медиа хөгжихийн хэрээр улам олон хүн сэтгүүлчийн үүрэг гүйцэтгэх болсон. Энэ нь зүй ёсоор сэтгүүлчдийн мэргэжлийн ялгааг бүдгэрүүлсэн. Хүмүүс зөвхөн "мэдээллийг хурдацтай тараах" гэж бус, үнэн зөв, баталгаатай мэдээллийг өгөхөд анхаарах шаардлагагүй болсон. Зарим сэтгүүлчид гэхээсээ илүү, бусад хүмүүс мэдээллээ зөвлөж, түгээж байгаа нь үнэн, худалд нь хамааралгүй байдаг.
3. Үндэсний хэвлэл мэдээллийн хомсдол
Монголд сэтгүүл зүйн хүрээнд олон сайн мэргэжилтнүүд байгаа ч, эдийн засгийн хямрал, санхүүгийн дэмжлэггүй байдал нь сэтгүүлчдийн бүтээмжийг сааруулж байна. Бодит мэдээлэл, чанартай сэтгүүл зүй хэрэгтэй ч гэлээ хөрөнгө оруулалт, бизнесийн сонирхол нь ихээхэн нөлөө үзүүлдэг. Зарим хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд зөвхөн арилжааны ашиг олохыг эрмэлзэж, мэргэжлийн сэтгүүл зүйг хасаж, мэдээлэл алддаг.
4. Мэдээллийн хардалт, худал мэдээлэл
Сүүлийн үед зарим сэтгүүлчид, хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд буруу, худал мэдээлэл тараах нь олон нийтийн итгэл алдрах гол шалтгаан болж байна. Хүний амьдралд нөлөөлөх мэдээлэл олон нийтийн анхаарлыг татахын тулд гажуудсан, хэтэрхий дарамттай мэдээлэл түгээх нь сэтгүүлчдийн нэр хүндийг унагаахад хүргэдэг. Ийм байдлаар хэвлэл мэдээллийн чанар, мэдээллийн баталгаат байдал унаж байна.
5. Нийгмийн мэдлэгийн түвшин ба сэтгүүлчийн үүрэг
Мэдээллийн боловсрол, олон нийт өөрсдийн мэдээллийг үнэлэх чадвар багассанаар сэтгүүлчдийн үүрэг улам ихсэж байна. Өнөөдөр хүмүүст үнэ цэнтэй, судалсан, баталгаажсан мэдээлэл хэрэгтэй байгаа ч, олныг татахын тулд зарим сэтгүүлчид чанартай мэдээллийг орхиж, дуулиан шуугиан, хуурамч мэдээ тараах нь нэмэгдсэн. Энэ нь иргэдийн сэтгүүлчдэд итгэх итгэлийг алдуулж байна.
6. Нийгэмд үүссэн сэтгүүлчийн дүр төрх
Сэтгүүлчид дунд нэг хэсэг нь нэр төр, ёс зүйн хэм хэмжээгээ алдан, аливаа асуудалд шударга бус ханддаг, мөн хариуцлагагүй үйлдлүүд хийдэг нь сэтгүүлчдийн нэр хүндийг доройтуулж, нийгэмд сөрөг дүр төрх үүсгэж байна. Энэ нь нөгөө талаар сэтгүүлчийн ажил хүнд, үнэлэгддэггүй мэргэжил болсон гэсэн ойлголт, хандлага авчирч байна.
7. Сэтгүүл зүйн боловсрол, сургалт
Монголд сэтгүүл зүйн боловсрол хангалттай төгсгөлд хүрээгүй, эсвэл сургалтын тогтолцооны хөгжил дутагдалтай байна. Тиймээс сэтгүүлчид мэргэжлийн ёс зүйг зөв ойлгохгүй байх эсвэл тусгай мэргэжлийн дадлага хийх боломж хомс байж болно. Энэ нь сэтгүүлчдийн мэргэжлийн чадвар, нийгэмд үзүүлэх нөлөөг бууруулж байна.
Энэ бүгд нийгэмд сэтгүүлчдийн нэр хүнд унах, сэтгүүл зүйн үнэ цэн муудахад хүргэсэн шалтгаан болж байна. Энэ асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд:
- мэргэжлийн сэтгүүлчдийг өндөр хэмжээнд бэлтгэх
- сэтгүүлчдийн эрх зүйн хамгаалалтыг сайжруулах,
- мэргэжлийн ёс зүйг дээдлэх,
- иргэдэд мэдээллийн боловсролыг олгох шаардлагатай юм.
.avif)
.avif)
