Эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн хүнд хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглоно

ҮРЧЛЭЛТИЙН ХАРИЛЦААН ДАХЬ ЭРХИЙН АСУУДАЛ

Үрчлэлт нь өвөрмөц зохицуулалт шаардсан эрх зүйн харилцаа бөгөөд нэг талаас үрчлэгч, нөгөө талаас үрчлүүлэгч байх бөгөөд гурав дахь оролцогч нь үрчлэгдэгч байна. Тухайлбал, үрчлэгчийн төрөл садан болон үрчлэгдсэн хүүхдийн хооронд эдийн болон эдийн бус амины эрхтэй холбогдсон харилцаа үүсэж байхад үрчлэгдсэн хүүхэд, төрүүлсэн эцэг эхийн хоорондын эрх, үүрэг дуусгавар болдог онцлогтой. Тиймээс үрчлэлтийг гэр бүлийн эрх зүйн харилцааг үүсгэх, өөрчлөх, дуусгавар болгоход чиглэсэн хууль зүйн факт хэмээн нэрлэж болно.

Үрчлэлтийг дан ганц үрчлэгдэгчийн талаас авч үзэх нь өрөөсгөл бөгөөд үрчлэгч болон үрчлүүлэгчийн хүсэл зоригийг давхар харгалзан үзэх хэрэгтэй.

Монгол Улсын 1992 оны Үндсэн хуульд “гэр бүл” гэх нэр томьёо зургаан удаа давтагддаг бөгөөд тус хуулийн Арван зургадугаар зүйлийн 11 дэх заалтад “... Гэр бүл, эх нялхас, хүүхдийн ашиг сонирхлыг төр хамгаална;” хэмээн бататган бэхжүүлжээ. Дээрх зохицуулалтаас гэр бүлийн ашиг сонирхол гэх ойлголт урган гарах бөгөөд энэ нь гэрлэгчдийн болон хүүхдийн эрх, үүргийн нэгдмэл утгаар тайлбарлагдана.

Олон улсын гэрээ, Монгол Улсын хууль тогтоомжийн үзэл баримтлал хийгээд эрдэмтэн, судлаачдын зүгээс үрчлэлтийн харилцаанд хүүхдийн эрхийг нэн тэргүүнд чухалчлахыг судалгаа, эрдэм шинжилгээний бүтээлдээ онцлон дурдаж үрчлэлтийн шийдвэр гаргах процесс, үрчлүүлсэн хүүхдэд тавих хяналтыг сайжруулах зэрэг олон чухал санал, дүгнэлтийг дэвшүүлсээр ирсэн байдаг боловч үрчлэлтийн харилцаанд практикт үүсэж буй хүндрэл бэрхшээл, эрх зүйн  зохицуулалтыг боловсронгуй болгох шаардлагаас үүссэн зарим асуудлыг өөр нэг талаас нь хөндөж, таниулахыг зорилго болголоо.

Сүүлийн 10 жилийн статистик мэдээллийг харахад Монгол Улсын хэмжээнд дунджаар жил бүр 1.5 мянган хүүхэд үрчлэгддэг байна.

Дээрх тоон үзүүлэлт нь хуулийн дагуу үрчлэлт хийгдсэн утгаар илэрхийлэгдэж байгаа ч хүүхэд үрчлэн авахаар хүсэлт гаргасныг шийдвэрлээгүй татгалзсан, хуулийн зохицуулалтаас шалтгаалан эрх нь зөрчигдөж хоцорсон маш олон тохиолдол байдаг ч тэдгээрийн хууль зүйн үндэслэлд хийсэн дүн шинжилгээ байхгүй гэж үзэж болох юм.

1. Эрүүгийн хууль ба хүүхэд үрчлэн авах эрх:

Гэр бүлийн тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.2 дахь хэсэгт эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн хүнд хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглох зохицуулалтыг тусгаж ял шийтгэлээ хуулийн дагуу эдэлж дууссан иргэний эрхэд дахин хязгаарлалт тогтоожээ. Тус хуулийг Монгол Улсын Их Хурлаас 1999 оны 6 дугаар сарын 11-ний өдөр хэлэлцэн баталсан нь эдүгээ хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа бөгөөд энэ хугацаанд Эрүүгийн (1986, 2002, 2015 онд) хууль хэд хэдэн удаа батлагдан хэрэгжиж байна.

Үрчлэгч эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн нь тухайн хүний хувьд хүүхдийг зөв өсгөн хүмүүжүүлэх, тэжээн тэтгэхэд ахуй нөхцөл, ёс суртахууны хувьд найдваргүй учраас тэдэнд хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглож буйгаар тайлбарлан судалгааны тайлан, эрдэм шинжилгээний ажил, илтгэл, өгүүлэлд дурдсан нь олон байдаг бөгөөд энэ нь үрчлэлтийн харилцаанд хүүхдийн эрхийг нэн тэргүүнд чухалчлах нь зүйтэй гэдэг олон улс гэрээ, хууль тогтоомжийн үзэл баримтлал, нийгмийн хандлагатай холбоотой гэж хэлж болох юм.

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Арван зургадугаар зүйлийн 14-т “... Гэм буруутны ял зэмлэлийг түүний гэр бүлийн гишүүд, төрөл саданд нь халдаан хэрэглэхийг хориглоно;” гэж бэхжүүлэн тусгаж, мөрдөгдөж буй Эрүүгийн хуулиудад “Гэмт хэрэг үйлдсэн хүнд өөрт нь эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэнэ. Эрүүгийн хариуцлагыг бусад хүнд халдаан хэрэглэж болохгүй.”, “Нэг гэмт хэрэгт нэг удаа ял оногдуулна.” хэмээн хуульчилж гэмт хэргийг “давтан”, “удаа дараа” үйлдсэн гэдгээр нь тухайлан үзэхээ больжээ.

Эрүүгийн хариуцлагын зорилго нь гэмт хэрэг үйлдсэн хүн, хуулийн этгээдийг цээрлүүлэх, гэмт хэргийн улмаас зөрчигдсөн эрхийг сэргээх, хохирлыг нөхөн төлүүлэх, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, гэмт хэрэг үйлдсэн хүнийг нийгэмшүүлэхэд орших бөгөөд гэмт хэрэг үйлдсэн хүн бүрийг эцэг, эх байж чадахгүй гэж үзэх нь өөрөө өрөөсгөл хандлага юм.

Үрчлэлт нь нэг талаас эцэг эхийн үүрэг хариуцлагыг бүрэн биелүүлж чадах, нөгөө талаас гэр бүлийн хайр халамж, хамгаалалд өсөж хүмүүжих боломж хүүхдэд олгож байгаа зэрэг олон давуу талтай. Гэтэл бодит амьдрал дээр үрчлэгдсэн хүүхдэд үл хайхрах, хүчирхийлэл, бэлгийн болон хөдөлмөрийн мөлжлөгт өртөх, эд эрхтэн, хүний наймааны золиос болох зэргээр эрсдэл байнга дагах тул эрсдэлгүйгээр үрчлэх асуудлыг оновчтой шийдэх механизм бүрдүүлэх шаардлага байна гэж С.Түмэндэлгэр нарын судлаачдын хийсэн үнэлгээний тайлантай санал нэг байгаа боловч дээр дурдсан механизмыг бүрдүүлэхдээ хүний эрхийг хязгаарлахгүй байхад анхаарах нь зүйтэй.

Нэгэн жишээ татахад иргэн “А” болон түүний эхнэр “С” нар 11 жил хамт амьдрахад хүүхэд төрүүлэх боломжгүй болох нь эмнэлгийн байгууллагаар тогтоогдож, төрсөн дүүгийнхээ охин “Ж”-г уламжлалт ёсоор гэр бүлийн асрамждаа өргөн авч 6 жил хамт амьдарч, сургуульд оруулахаар баримт бичиг цэгцлэх үедээ дээрх хүсэлтийг гаргасан байна. Гэтэл иргэн “А” насанд хүрээгүй байхдаа 2002 оны Эрүүгийн хуульд заасан (146 дугаар зүйл. Бусдын эд хөрөнгийг булаах) гэмт хэрэгт шалгагдаж 21 дүгээр зүйлийн 21.3-т зааснаар хүмүүжлийн чанартай албадлагын арга хэмжээгээр нэг удаа, мөн 220 дугаар зүйлийн 220.1-т заасан (221 дугаар зүйл. Бүрэн биш тээврийн хэрэгслийг ажилд гаргах, жолоодох эрхгүй хүнээр тээврийн хэрэгсэл жолоодуулах) зүйл ангиар торгуулах шийтгэл тус тус хүлээж байсан нь Цагдаагийн байгууллагаас гаргаж өгсөн лавлагаагаар тогтоогдсон тул Гэр бүлийн тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.2 дахь хэсэгт эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн хүнд хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглоно гэснийг үндэслэн түүний хүсэлтийг хүлээн авахаас татгалзаж шийдвэрлэжээ.

Дээрх тохиолдолд хэдийгээр хуульд заасан журмын дагуу үрчлэлтийн харилцаа үүсээгүй боловч “Хүүхэд үрчлэлтийн харилцаа – хүүхэд хамгааллын бодлогын зарим асуудал” түргэвчилсэн үнэлгээний 2014 оны тайланд “Үрчлэхийн тулд Засаг даргад хүсэлт гаргаад байна уу, үрчилсэн хойноо овог нэрээ солиулахын тулд л хүсэлт гаргаж байгаа эсэхийг нягтлах хэрэгцээ байгаа бололтой. Үнэндээ, бодит амьдрал дээр зарим тохиолдолд үрчлэгч хүүхдийг аль хэдийн гэртээ авчран үрчилсний дараагаар албажуулах үйл ажиллагаа явагддаг практик нэгэнтээ тогтжээ” гэж судлаачид тэмдэглэсэн бодит тохиолдлын нотолгоо болж байгаа юм.

Гэр бүлийн тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.2-т “... эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн ... хүнд хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглоно.” гэж заасан нь нөгөө талаараа удаа дараа гэмт хэрэгт шийтгүүлээгүй боловч гэр бүлийн хүчирхийлэл, хүүхдийн эсрэг гэмт хэрэг үйлдсэн этгээд ял шийтгэлээ дуусгасны дараа хүүхэд үрчилж авах хүсэлт гаргавал хүүхдийн эрхийг нэн тэргүүнд тавих зарчимд үндэслэн хуульд заагаагүй үндэслэлээр татгалзах, эсхүл ял шийтгэлийн зорилго ёсоор гэмт хэрэг үйлдсэн хүнийг нийгэмшсэн гэж үзэж хүсэлтийг нь хангаж шийдвэрлэх үү гэдэг нь үрчлэлтийн шийдвэр гаргах үйл ажиллагаанд оролцож байгаа албан хаагчдын мэдлэг, хандлага, ашиг сонирхол, хүсэл зоригоос шалтгаалах асуудал болж үлдэхээр байна.

Хүүхдийг асран хамгаалах, тэжээн тэтгэх,  эцэг эхийн эрх, үүргийг сайн эсвэл муу хэрэгжүүлэх тухайд үрчлэгч нь хэдэн удаа эрүүгийн хэрэгт шийтгүүлсэн нь биш чухам эрүүгийн хуульд тусгасан ямар төрлийн гэмт хэргийг гэм буруугийн аль хэлбэрээр үйлдсэн нь дээрхтэй адил тохиолдол, практикт үүссэн хүндрэлтэй нөхцөл байдлыг хүний эрхийн мэдрэмжтэй шийдвэрлэхэд илүү ач холбогдолтой байгаа юм. Хүүхэд үрчлэх, үрчлүүлэх нь захиргааны шийдвэр гаргалтаас илүү гэрлэгчид буюу эхнэр, нөхрийн хамтын шийдвэр, тэдний үүрэг, хариуцлагатай шууд холбогддог тул Үндсэн хуульд зааснаар гэр бүл, хүүхдийн эрх ашгийг хамгаалах үүднээс Эрүүгийн эрх зүйн өөрчлөлт, шинэчлэлттэй уялдуулан Гэр бүлийн тухай хуулийн зарим зохицуулалтыг боловсронгуй болгох шаардлага бий болсоор байна.

2. Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хууль ба үрчлэлт:

Үрчлэлтийн харилцаа нь Гэр бүлийн тухай хууль тогтоомжид суурилан зохицуулагддаг хэдий ч Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хуулиар зарим харилцааг зохицуулдаг онцлогтой. Тухайлбал, Гэр бүлийн тухай хуулийн 58 дугаар зүйлд Хүүхэд үрчлэн авахыг хүсэгч гадаадын иргэний бүрдүүлбэл зохих бичиг баримтын жагсаалтыг хуульчилсан бол Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлд заасан  баримт  бичгийг хүүхэд үрчлэн авахыг хүсэгч Монгол Улсын иргэн бүрдүүлэх, мөн хүүхдийн оршин суугаа газрын сум, дүүргийн Засаг даргад өөрийн биеэр хандах зохицуулалттай.

Иргэний гаргасан хүсэлтийг хүлээн авсан Сум, дүүргийн Засаг дарга хүүхэд үрчлүүлэх эсэх тухай шийдвэрийг нийтлэг агуулгаараа 20 хоногийн дотор гаргах талаар дээрх хуулиудад тусгахдаа хоёр өөрөөр хуульчилсан нь иргэд, төрийн байгууллагын албан хаагчид ижил утгаар ойлгон хэрэгжүүлэх, дагаж мөрдөхөд зарим тохиолдолд хүндрэлтэй асуудал үүсдэг болохыг дурдах нь зүйтэй.

Тодруулбал, Гэр бүлийн тухай хуулийн 55 дугаар зүйлийн 55.7-д “Сум, дүүргийн Засаг дарга хүүхэд үрчлэн авах тухай хүсэлтийг хянан үзэж, үрчлүүлэх эсэх тухай шийдвэрийг 20 хоногт багтаан гаргана.” гэж заасны дагуу иргэдийн зүгээс хүсэлтээ өгснөөс хойш дээрх хугацаанд тухайн шийдвэр гарсан эсэх дээр гомдол, санал мэдүүлдэг. Харин Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлийн 11.4-т “Сум, дүүргийн Засаг дарга энэ хуулийн 11.1, 11.3-т заасан баримт бичгийн бүрдэл хангагдсан гэж үзвэл хүүхэд, гэр бүл, нийгмийн асуудал хариуцсан ажилтнаар дүгнэлт гаргуулна.”, 11.5-д “Сум, дүүргийн Засаг дарга хүүхэд үрчлүүлэх эсэх тухай шийдвэрийг энэ хуулийн 11.4-т заасан дүгнэлтэд үндэслэн 20 хоногийн дотор гаргана.” гэж заасны дагуу төрийн байгууллагаас сая дурдсан дүгнэлт гарснаас хойш тус хугацааг тоолох явдал практикт ажиглагдаж байна.

Уг хугацааг хэзээнээс тоолохыг нарийвчлаагүй тул дээрхийн аль алийг нь зөвтгөх, буруутгах үндэслэлийг дурдах нь илүүц боловч үрчлэлтийн харилцаатай холбоотой журамласан зохицуулалтыг Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хуульд тусгасан нь хуулийн давхардал, хийдлийг бий болгож байгаагаас гадна тус хуулийн 1 дүгээр зүйлийн 1.1-д  “иргэний улсын бүртгэл хөтлөх болон түүнтэй холбогдсон бусад харилцааг зохицуулахад оршино.” гэж заасан үндсэн зорилгодоо нийцэхгүй бүртгэл хөтлөхөөс өмнөх харилцаанд үйлчлэх шинжийг агуулж, иргэний эрхийн зөрчил үүсгэж байна.

3. Цэцийн шийдвэр ба хуулийн өөрчлөлт:

Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцээс Гэр бүлийн тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.2 дахь хэсэгт “60-аас дээш настай...” гэж заасан нь Монгол Улсын Үндсэн хуульд нийцээгүй гэх маргааныг 2010 оны 3 дугаар сарын 10-ны өдрийн 24-ний өдрийн дунд суудлын хуралдаанаар хянан хэлэлцээд “хуулиар тогтоосон хүүхэд үрчлэн авах шалгуурыг хангасан, эрх зүйн бүрэн чадамж бүхий Монгол Улсын иргэнийг “60-аас дээш настай” гэсэн үндэслэлээр түүний хүүхэд үрчлэн авах эрхийг хассан нь Үндсэн хуулийн зөрчлийн шинжийг агуулж байна.” гэж үзэн Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Арван дөрөвдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийн “Хүнийг ... нас, ... –аар нь ялгаварлан гадуурхаж үл болно”; мөн хуулийн Арван есдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн “Төрөөс хүний эрх, эрх чөлөөг хангахуйц эдийн засаг, нийгэм, хууль зүйн болон бусад баталгааг бүрдүүлэх...” гэсэн заалтыг тус тус зөрчсөн гэсэн 01 дүгээр дүгнэлтийг гаргажээ.

Үүний дараагаар Монгол Улсын Их Хурлаас дээрх дүгнэлтийг хүлээн зөвшөөрч алдаатай зохицуулалтыг залруулахаар 2010 оны 4 дүгээр сарын 22-ны өдөр Гэр бүлийн тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.2 дахь хэсгийн “60-аас дээш настай,” гэснийг “Ганц бие, бусдын асрамжид байгаа 60-аас дээш настай төрөл, садан бус Монгол Улсын иргэн, 60-аас дээш настай гадаадын иргэн,” гэж өөрчилж хуульчилсан байна. Ийнхүү өөрчилснөөр “ганц бие монгол улсын иргэн” хүүхэд үрчлэн авах боломжгүй болж, гадаадын иргэнд энэ эрх нь тус хуулиар нээлттэй үлдсэн гэж болохоор байгаа юм.

Тодруулбал, Гэр бүлийн тухай хуулийн 58 дугаар зүйлийн 58.3 дахь хэсэгт “Хүүхэд үрчлэн авахыг хүсэгч гадаадын иргэн нь энэ хуулийн 55.1, 55.3-т заасан зөвшөөрлөөс гадна дор дурдсан бичиг баримт бүрдүүлнэ гээд 58.3.1.хүүхэд үрчлэн авахыг хүсэгч /нөхөр, эхнэртэй бол хамтарч гаргасан/-ийн нотариатчаар гэрчлүүлсэн хүсэлт, хэрэв уг хүсэлтийг гадаад хэл дээр гаргасан бол түүний албан ёсны орчуулга; 58.3.3.өргөдөл гаргагчийн гэрлэлтийн гэрчилгээний хуулбар /гэр бүлтэй бол/;” гэж зааснаас үзвэл эхнэргүй, гэр бүлгүй гадаадын иргэн хүсэлт гарган хүүхэд үрчлэн авах боломжийг тайлбарлан хуульчилж нээлттэй үлдээсэн байна. Гэтэл Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд, Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдын хамтарсан 2001 оны 100/32 дугаар тушаалаар баталсан журамд монгол улсын харьяат хүүхдийг ганц бие гадаадын иргэн эмэгтэйд үрчлүүлж болно, харин ганц бие эрэгтэй гадаадын иргэнд үрчлүүлэхгүй байх зохицуулалтыг тусгасан нь хүйсээр ялгаварласан шинжийг агуулж байгаагаас гадна хуулийн хүчин чадлаас давсан хэм хэмжээ тогтоосон байна.

Улсын хэмжээнд жилд дунджаар 1300 орчим үрчлэлт явагддаг бөгөөд нийт хүн амын 11.2 хувь оршин суудаг Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн хэмжээнд 2021 онд 128, 2022 онд 123 хүүхдийг үрчлүүлэх тухай шийдвэр гаргаж албажуулсан байна. Эдгээр хүүхэд үрчлэлтийн шийдвэр гаргах, баримт бичгийн бүрдлийг хянан үзсэн үйл ажиллагааны практикаас харахад хүүхэд үрчлэн авах тухай хүсэлт гаргагчаас Гэр бүлийн тухай хуулийн  55 дугаар зүйлийн 55.2-т “Гэрлэгчдийн хэн нэг нь хүүхэд үрчлэн авч байгаа бол энэ тухай зөвшөөрлийг эхнэр буюу нөхрөөсөө авна.” гэсний дагуу эхнэр, нөхрийн зөвшөөрөл бүхий хүсэлт, тэднийг гэр бүл гэдгийг нотлох зорилгоор гэрлэлтийн лавлагааг гаргуулан авдаг бөгөөд ганц бие буюу хуулийн дагуу гэрлэлтээ батлуулаагүй хүн хүүхэд үрчлэн авах тухай хүсэлт гаргах тохиолдолд дээрх хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.2 дахь хэсгийг үндэслэл болгон тайлбарлаж буцаадаг тул ганц бие хүнд хүүхэд үрчлүүлсэн тохиолдол байхгүй байна.

Хууль тогтоогчоос “ганц бие” гэх хязгаарлалтыг 1-т “бусдын асрамжид байгаа 60-аас дээш настай төрөл, садан бус Монгол Улсын иргэн”, 2-т “60-аас дээш настай гадаадын иргэн”-д хамааралуун Цэцийн шийдвэрийн дагуу хуульд өөрчлөлт оруулсан гэж болох ч тухайн зохицуулалтын үйлчлэлд хамаарах бусад зүйл, заалтын уялдаа холбоог анхаараагүйгээс бүтэн өнчин хүүхдийг ч ганц бие төрөл, садангийн хүн нь үрчлэн авахыг хориглох агуулгатайгаар батлагджээ.  Гэр бүлийн тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.3-т “Бүтэн өнчин хүүхдийг төрөл, садангийн хүн нь үрчлэн авахад энэ хуулийн 57.2-т заасан насны хязгаарлалт үл хамаарна.” гэж заасан нь дээр дурдсан “60 нас” гэсэн  хязгаарлалтаас бусад нь хүсэлт гаргагчид хамаарах тул  нэг иргэний эрхийг сэргээж, нөгөө иргэний эрхийг хязгаарласан зохицуулалт болсон байна.

ДҮГНЭЛТ:

1.Гэр бүлийн тухай хуулийг Монгол Улсын Их Хурлаас 1999 оны 6 дугаар сарын 11-ний өдөр хэлэлцэн баталж, 1999 оны 8 дугаар сарын 1-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөж эхэлсэн.  Энэ хугацаанд эрх зүйн шинэчлэл явагдаж бусад хууль тогтоомж, тэдгээрийн үзэл баримтлал, иргэний эрхийн чиг хандлага, нийгмийн харилцааны хөгжлийг даган өөрчлөгдөж байгаагаас шалтгаалан дээрх хуулийг үндэслэн шинэ тутам үүссэн  харилцааг зохицуулах, захиргааны шийдвэр гаргахад практикт багагүй бэрхшээл тулгарч байна. Иймд Гэр бүлийн тухай хуулийн үрчлэлттэй холбоотой зохицуулалтыг нарийвчилж, бусад хууль тогтоомжтой уялдах зохицуулалтыг илүү боловсронгуй болгох шаардлагатай гэж үзэхээр байна;

2.Гэр бүлийн тухай хуульд хүүхэд үрчлэлтийн харилцаанд оролцогч субьектуудын эрх зүйн байдлыг тодорхой тусгаагүйгээс баг, хорооны хамтарсан баг, Эрүүл мэндийн байгууллага, Цагдаагийн байгууллага, Улсын бүртгэлийн байгууллага, сум, дүүргийн Засаг дарга болон Тамгын газар, Гэр бүл, хүүхдийн асуудал эрхэлсэн байгууллага, Хүүхдийн эрхийн улсын байцаагч, Нотариат зэрэг оролцогчид шийдвэр гаргах ажиллагаанд хууль тогтоомжийг өөр өөрөөр тайлбарлан орон нутгуудад харилцан адилгүй эрх, үүрэгтэйгээр оролцож байгааг журамлах;

3.“Гэр бүл” гэж гэрлэлтийн үр дүнд буй болсон, эд хөрөнгийн бус амины болон эд хөрөнгийн эрх, үүргээр холбогдсон хамтын амьдрал бүхий гэр бүлийн гишүүдийг хэлэх бөгөөд гэр бүлийн дотор хүүхдийн эрх ашиг нэн тэргүүнд эрэмбэлэгдэх нь гарцаагүй билээ. Хүүхэд үрчлүүлэх тухай шийдвэр гаргаж байгаа гэрлэгчдийн гаргасан өргөдөл, хүсэлтийн агуулгыг харвал тогтмол хөдөлмөр эрхлэх ажил, мэргэжилгүй өрхийн орлого муу, олон хүүхэдтэй тул тэжээн тэтгэхэд хүндрэлтэй, оюутан учраас ирээдүйгээ бодож байна, хойд эцгээр нь овоглуулах хүсэлтэй байна, хүүхдээ хойд эцэг, эхийн гар дээр өсгөмөөргүй байна, үрчлэн авагч (эхнэр) нь хүүхэд төрүүлэх боломжгүй тул хүүхдээ өргүүлэхэд татгалзахгүй гэх зэргээр олон шалтгаан нөхцөл дурддаг боловч эдгээр нь хэсэгхэн цаг зуурын эсхүл гэр бүл төлөвлөлтийн үр дүнд засагдах, сайжрах боломжтой асуудлууд байдаг. Өргөдөл гаргагчтай 25 минут ярилцахад хүүхдийг бусдад үрчлүүлэх тухай хүсэлтэй буцаах шийдвэр гаргасан тохиолдол олон гардаг тул үрчлэн авагчид хязгаарлалт тогтоохоос илүүтэй хүүхэд үрчлүүлэх шийдвэр гаргаж буй гэр бүлрүү чиглэсэн үйлчилгээг өргөжүүлсэн эрх зүйн зохицуулалтыг бий болгох хэрэгтэй байна.

Ашигласан эх сурвалж:

1. Монгол Улсын Үндсэн хууль- 1992 он

2. Хүүхдийн эрхийн тухай конвенц - 1989

3. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлт – 2010 он, №01

4. Гэр бүлийн тухай хууль – 1999 он

5. Монгол Улсын Эрүүгийн хууль – 1986 он

6. Эрүүгийн хууль – 2002 он

7. Эрүүгийн хууль – 2015 он

8. Иргэний улсын бүртгэлийн тухай хууль – 2018 он

9. Хүүхдийн эрхийн тухай хууль – 2016 он

10. Нотариатын тухай хууль – 2011 он

11. Иргэний хууль – 2002 он

12. Хүүхэд хамгааллын тухай хууль – 2016 он

13. Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд, Нийгмийн хамгаалал, хөдөлмөрийн сайдын хамтарсан 2001 оны 100/32 дугаар тушаалаар баталсан “Гадаадын иргэнд монгол улсын харьяат Хүүхдийг үрчлүүлэх журам”

14. Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын 2018 оны А/207 дугаар тушаалаар баталсан “Иргэний улсын бүртгэл хөтлөх журам”

15. Хүүхдийн төлөө Үндэсний газар, НҮБ-ын Хүүхдийн сан, “Хүүхэд үрчлэлтийн харилцаа – хүүхэд хамгааллын бодлогын зарим асуудал” түргэвчилсэн үнэлгээний тайлан, 2014 он

16. МУИС, Хууль зүйн сургууль, МУХЗДХЯ, НҮБ-ын Хүүхдийн сан, Хүүхдийн эрх, хүүхэд хамгаалал, 2011 он

17. Andrew C. Brown, International Adoption Laws: A Comparative Analysis, (2009)

18. Child Adoption: Trends and Policies, United Nations New York, 2009

19. https://www.parliament.mn/

20. https://www2.1212.mn/

21. http://child.gov.mn/

---оОо---

‍