Нэгдүгээр хэсгийг https://www.mongoliapress.mn/news/bnhau-bolon-tayvani эндээс уншина уу
(2-р хэсэг)
АНУ-БНХАУ, АНУ-Тайваний харилцааны тухай асуудал өнөөгийн олон улсын харилцаа хувьсан өөрчлөгдөж буй цаг үед томоохон байр суурийг зүй ёсоор эзлэх нь маргашгүй үнэн. Америкийн Нэгдсэн Улс (АНУ) Тайваньтай батлан хамгаалахын 2 талт гэрээ байгуулсан 20 гаруй жилийн (1954-1979 он) түүхтэй бөгөөд энэ хугацаанд АНУ Бүгд Найрамдах Хятад Улсыг (БНХУ)-ыг Хятадын хууль ёсны Засгийн газар гэж тооцож байв. Гэсэн хэдий ч Ричард Никсоны засаг захиргаа БНХАУ, Зөвлөлт Холбоот Улс (ЗХУ)-ын харилцааны хямралыг өөртөө ашигтайгаар эргүүлэн 1970-аад оны үеэс БНХАУ-тай харилцаагаа хэвийн болгох бодлогыг хэрэгжүүлж Москвад илүү их дарамт үзүүлэхийг хичээж эхэлсэн байна. 1979 онд АНУ-ын Ерөнхийлөгч Жимми Картерын засаг захиргаа энэхүү гадаад бодлогыг баримталж Бүгд Найрамдах Хятад Улстай дипломат харилцаагаа таслан БНХАУ-тай албан ёсны дипломат харилцаа тогтоосон байна. Тухайн цаг үед АНУ-ын Конгресс АНУ болон Тайваний хоорондох албан бус харилцааг зохицуулах Тайваньтай харилцах тухай хуулийг баталж Ерөнхийлөгч Картер гарын үсэг зурсан байна.
Тус хууль батлагдсанаас хойш АНУ Тайвань аралтай албан бус харилцаагаа үргэлжлүүлж Тайваний батлан хамгаалахын салбарт цэргийн тоног төхөөрөмжүүдийг худалдаж ирсэн нь сүүлийн 70 жилийн хугацаанд Тайванийг АНУ-ын хамгийн том зэвсэг худалдан авагч болгоход нөлөөлжээ. Харин Бээжингийн эрх баригчдын зүгээс АНУ-ыг Тайпэйд зэвсэг, цэргийн тоног төхөөрөмжүүд худалдахаа зогсоож, харилцаагаа таслахыг удаа дараа шаардаж ирсэн байна. АНУ-ын зүгээс баримталж буй “Нэг Хятад”-ын бодлого нь Хятадын зүгээс баримталж буй “Нэг Хятад” зарчмаас ялгаатай байдаг. Тус бодлого нь АНУ-Хятадын хооронд 1972, 1978 болон 1982 онуудад байгуулсан 3 мэдэгдэл зэрэг тодорхой хэд хэдэн баримт бичгүүдэд үндэслэгдсэн байдаг. Түүнчлэн 1979 онд АНУ-ын Конгрессээс баталсан “Тайваньтай харилцах тухай хууль” болон саяхан АНУ-ын төрийн нууцын зэрэглэлээс гарсан 1982 онд Ерөнхийлөгч Роналд Рейгэн Тайваньд уламжилсан “Зургаан баталгаа” гэсэн баримт бичгүүд багтдаг.
Эдгээр баримт бичгүүдэд АНУ:
1. “Нэг Хятад” бодлого буюу Тайвань арал нь Хятадын нэг хэсэг гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн буюу БНХАУ нь Хятадын цорын ганц хууль ёсны Засгийн газар гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн тухай дурьдагдсан байна. (АНУ-ын зарим албан тушаалтнууд “хүлээн зөвшөөрч байна” гэсэн үгийг ашиглах нь АНУ-ын зүгээс Хятадын байр суурийг заавал хүлээн зөвшөөрөхгүй гэсэн үг гэдгийг онцлон тэмдэглэсэн байдаг);
2. Аливаа маргааныг шийдвэрлэхийн тулд цэргийн хүч хэрэглэхээс татгалзах;
3. “Тайвань дахь Америкийн хүрээлэн”-ээр дамжуулан Тайваньтай соёл, худалдаа болон бусад харилцаа холбоогоо хадгалах тухай;
4. Зөвхөн өөрийгөө хамгаалах зорилгоор Тайваньд зэвсэг худалдах амлалт болон Тайванийг хамгаалах бодлого буюу тус үүргийг хүлээгээгүй ч “стратегийн тодорхой бус байдалд авах арга хэмжээ” хэмээх бодлого;
АНУ-ын гол зорилго бол Тайваний хоолойд энх тайван, тогтвортой байдлыг хадгалах явдал гэдгийг удаа дараа нотолдог бөгөөд Вашингтоны зүгээс Бээжин болон Тайпэй хоёрын статус квог хэвээр хадгалахыг уриалдаг. Түүнчлэн Вашингтон Тайваний тусгаар тогтнолыг дэмжихгүй гэж мэдэгдсэн байдаг. Стратегийн тодорхой бус бодлогын хүрээнд АНУ олон арван жилийн турш Тайваньд өргөн хэмжээний зэвсэг, цэргийн техник, тоног төхөөрөмж нийлүүлж ирсэн түүхтэй боловч БНХАУ Тайвань арал руу цэргийн хүчээр дайралт хийсэн тохиолдолд АНУ арлыг хамгаалах эсэх нь тодорхойгүй нөхцөл байдалд байна. АНУ-ын өмнөх Ерөнхийлөгч Жое Байден БНХАУ арал руу цэргийн хүчээр дайралт хийвэл АНУ Тайванийг хамгаалах болно хэмээн хэд хэдэн удаа мэдэгдсэн. Гэсэн хэдий ч “Цагаан ордон”-ы албаны хүмүүс АНУ-ын бодлого өөрчлөгдөөгүй гэж мэдэгдэж Ерөнхийлөгчийн мэдэгдэлд залруулга хийсэн байдаг.
АНУ-ЫН ШИНЭ ЗАСАГ ЗАХИРГААНЫ ЗҮГЭЭС ТАЙВАНЬТАЙ ХАРИЛЦАХ БОДЛОГОО ХЭРХЭН ӨӨРЧЛӨХ МАГАДЛАЛТАЙ ВЭ?
Ерөнхийлөгч Дональд Трамп эхний бүрэн эрхийнхээ хугацаанд АНУ-ын зүгээс Тайваньтай харилцаагаа урьд өмнөхөөсөө илүү гүнзгийрүүлсэн бөгөөд Тайваньд нийт 18 тэрбум долларын зэвсэг худалдаж Тайпэй дахь “Дипломат төлөөлөгчийн газар”-таа 250 сая долларын багц санхүүжилт олгосон байдаг. Түүнчлэн Трамп Ерөнхийлөгч эхний бүрэн эрхийнхээ хугацаандаа буюу тангаргаа өргөснийхөө дараа тухайн үеийн Тайваний Ерөнхийлөгч Цай Инь Вэнтэй утсаар холбогдсон нь 1979 оноос хойшхи 2 талын харилцааны хамгийн оргил үе байсан. Түүнчлэн Трамп Засгийн газрын хэд хэдэн өндөр албан тушаалтныг Тайпэй рүү илгээж байсан нь АНУ-ын зүгээс олон жил баримталж ирсэн хязгаарлалтыг давсан үйлдэл болсон гэж олон улсын харилцаа судлаачид дүгнэдэг.
Харин Байдены засаг захиргааны үед Трамп ерөнхийлөгчийн бодлогыг үргэлжлүүлж АНУ-ын албаны хүмүүс Тайваний холбогдох албан тушаалтнуудтай уулзахыг зөвшөөрсөн байдаг. Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан Байден тангараг өргөх ёслолдоо Тайваний төлөөлөгчдийг урьсан АНУ-ын анхны Ерөнхийлөгч болж түүхэнд тэмдэглэгдэн үлдсэн байдаг. Байдены засаг захиргааны үед АНУ-ын Конгресс Тайваньд үзүүлэх АНУ-ын зэвсгийн дэмжлэгийг бататгах хүрээнд хэд хэдэн хууль баталсан байна. Түүнчлэн Байдены засаг захиргааны үед АНУ болон Тайваний хоорондох худалдааны эргэлт ч нэмэгдсэн байдаг. Тайвань ч мөн адил олон жилийн турш Конгрессын төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзсан байдаг.
2022 оны 8 сард АНУ-ын Конгрессын Төлөөлөгчдийн танхимын даргаар ажиллаж байсан Нэнси Пелоси Тайваньд айлчилсан. Харин Бээжингийн зүгээс тус айлчлалыг эрс зэмлэн буруушааж Тайваний эсрэг эдийн засгийн хориг арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэн. Тус айлчлалаас 1 жил хүрэхгүй хугацааны дараа буюу 2023 оны 3-р сард Цай Инь Вэн тухайн үед Конгрессын Төлөөлөгчдийн танхимын даргаар ажиллаж байсан Кевин Маккартитай Калифорни мужид уулзалт хийсэн. Цаашид АНУ-ын ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон Дональд Трамп Тайваньтай харилцах харилцаагаа хэрхэн бэхжүүлэх эсэх нь олон улсын харилцаа судлаачдын анхаарлыг зүй ёсоор татаж байна. Магадгүй Тайваний хоолойд хямралт нөхцөл байдал үүсэх эсэх нь тодорхойгүй нөхцөлд буй нь БНХАУ-ын Ардын Чөлөөлөх армийн цэргийн усан онгоцнууд тус арлын ойролцоо үзэгдэх болсонтой холбоотой гэж судлаачийн хувьд дүгнэж байна. Цаашид АНУ-ын зүгээс Тайваньтай харилцах харилцаагаа гүнзгийрүүлэх ородлогыг хийснээр БНХАУ-аас Тайваньд баримтлах бодлогыг хурцадмал байдалд шилжүүлэх төлөвтэй байна.
Эх сурвалж: https://www.cfr.org/backgrounder/china-taiwan-relations-tension-us-policy-trump
.avif)
.avif)
