Да ламын зориг ба Харбин
Баруунаас зүүн тийш мянган газар үргэлжилсэн Бага Хянганы нурууны зүүн урд бэлээс эх авсан Нунь мөрөн уудам тэгш талаар мяралзан урссаар алдарт Чанбайшань их уулсын ар бэлд хүрч 90 тохойн өргөн Сунгаар мөрөнд цутгаснаар уулс цуурайтам нүргэлсэн их мөрөн болж зүүн хойш газрын хэвгий даган алсыг зорин намуухан долгиолно. Энэхүү их мөрний дунд урсгалд байх эртний түүхт Харбин хотыг Монголчууд бид сонсоод олон оныг үджээ.
Харбин нь зүүн хойд Хятадын Хармөрөн мужийн төв бөгөөд Харбин нь хүн амынхаа тоогоор Хятад улстаа 10-рт ордог (9.87 сая оршин суугчтай), зүүн хойд Хятадын улс төр, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, соёл,харилцаа холбооны төв юм.
Харбин гэдэг нь эртний зүрчид аймгийн хэллэгээр хун шувуу гэсэн үгнээс үүдэлтэй гэсэн аман домог байдаг бол дундад зууны үеийн Манж хэлээр "загасны тор хатаадаг газар" гэсэн утгатай үгнээс гаралтай гэлцдэг. Ойр орчмын монгол гаралтай хүмүүс “баян тохой” гэж мөн нэрийддэг байжээ.
Өнөөгийн Харбин хотын нутаг дэвсгэрт 22,000 жилийн өмнө эртний хүмүүсийн амьдарч байсан ул мөр олддог бөгөөд энэ цаг хугацаанаас хойш олон үндэстэн ястан хүмүүс энэ нутагт амьдарсаар ирсэн түүхтэй.
1911 онд Үндэстний эрх чөлөө тусгаар тогтнолоосэргээн мандуулсан Богд хаант Монгол Улсын Дотоод хэргийн бүгд захиран шийтгэгч яамны тэргүүн сайд Гомбын Цэрэнчимэд бол 1912 оны 7 сар хүртэлх хугацааны дефакто ерөнхий сайдын үүргийг гүйцэтгэж байсан эрхэм билээ. Тусгаар тогтнолоо сэргээсэн шинэ тутам засгийн газрын нэнтэргүүний үйл ажиллагаа бол гадаадын олон улс орноор өөрийн улсын тусгаартогтнолыг хүлээн зөвшөөрүүлэх, эдийн засгийн өргөн харилцаа тогтоох байв. Энэ зорилгынхоо төлөө манлайлан ажиллаж байсан Да лам Цэрэнчимэд 1913 оны 2 сарын9-нд өнөөгийн Хайлаарт очин тэнд наймаа эрхлэн суудаг япон иргэн Миязато Ёшимару гэгчид Харбинд суугаа Японы Ерөнхий консул Кондо-д айлтгах үгийг нууцаар захиж Харбин өөд түүнийг хурдан галт тэргээр илгээсэн байна.
Хаант Орос улсын илэрхий оролцоо шахалт дарамтын улмаас Харбинд суугаа Японы ерөнхий консул виз олгохгүй саад хийж улмаар Японтой харилцаа тогтоох гэсэн Богд хаант Монгол Улсын засгийн газрын энэхүү зоригтой алхам тухайн үеийн бодит нөхцөл байдлаас шалтгаалан эс бүтсэн боловч шинэ тулгар Монгол Улс тусгаар тогтнолоо бататгаж авах, гадаад орон зайгаа тэлэх, гадаад харилцаандаа Орос, Хятадаас гадна гурав дахь нөлөө бүхий гүрнийг татаж оруулах зорилготой байсан нь ойлгомжтой.
Энэ ч утгаараа Да лам Цэрэнчимэд нарыг Японд илгээх гэсэн алхам нь Монгол Улсын тусгаар тогтнолыгбусад их гүрнээр хүлээн зөвшөөрүүлэх хэмээсэн алсын хараатай бодлогын нэгэнхэсэг байсан гэж үзэх үндэслэлтэй юм.
Sport diplomacy ба Харбин-2025
ХХ зууны эхэн үеэс эхлэлтэй олон улсын харилцаанд гарсан хүчний харьцааны олон удаагийн өөрчлөлт нь улс орнууд гадаад бодлогоо хэрэгжүүлэх арга хэрэгслээ сонгохдоо соёл, спорт, үзэл баримтлал оюун санааны үнэт зүйлс гэх мэт материаллаг бус нөөцийг гадаад харилцааны зохих элементээ болгосон олон нийтийн дипломат ажиллагаа буюу зөөлөн хүчний ач холбогдлыг өсгөх болсон билээ.
Спортын дипломат ажиллагаа нь спортыг улс хоорондын харилцан ойлголцох, хамтран ажиллах гол хэрэгсэл төдийгүй олон улсын спортын томоохон арга хэмжээнүүдийг зохион байгуулах замаар үндэсний нөлөөлөл,зөвшилцөл ба зөөлөн хүчний хэрэгсэл болгон ашиглах явдал юм.
Олимпын үзэл санааг хамгаалан дэлгэрүүлэх нь хүн төрөлхтний хөгжил дэвшил, хүнлэг энэрэнгүй нийгмийн төлөө бөгөөд олон улсын спортын хамтын ажиллагааны үзэл санаа нь улс орнуудын найрамдал хамтын ажиллагааны ашиг сонирхолд нийцүүлэн, түүний уламжлалыг хадгалж өргөжин хөгжүүлснээр өнөөгийн түвшинд хүрчээ.
Эртний Грекийн үед олимпын үзэгчид (ард түмэн)болон хаад ноёд (улстөрчид) бүгд л спортыг шимтэн үзэх дуртай байсан учир олимпын наадам нь энх тайвныг тогтоох дипломат арга хэрэгсэл байжээ.
Зарим засгийн газрууд спортын дипломатын тусгайлсан үйл ажиллагаа явуулдаг. Тухайлбал, Австралийн Гадаад харилцаа,худалдааны яам спортын дипломат стратегитай. Энэ нь “Хүмүүс, олон нийт, улс үндэстэн, бүс нутгийг хамтдаа спортод хайртай, ялангуяа Ази, Номхон далайн бүс нутагт аюулгүй байдал, хөгжил цэцэглэлтийг бий болгоход туслах зорилготой” юм. АНУ-ын Төрийн департамент Спортын дипломатын хэлтэстэй. Энэ нь анх 9-р сарын 11-ний үйл явдлын дараа Ойрх Дорнодын залуучуудад хөл бөмбөгөөр дамжуулан эв нэгдэл энх тайвныг түгээх зорилгоор байгуулагдсан юм. Тэр цагаас хойш бүх бүс нутаг, спортын олон төрөлд хүрээгээ тэлж, үндсэндээ хүмүүсийн харилцаа солилцоонд чиглэгдсэн үйл ажиллагааны хөтөлбөртэй болсон байна. Олон улсын спортын арга хэмжээнүүд нь соёл хоорондын харилцан ойлголцол, хамтын ажиллагааг дэмжих замаар засгийн газар хоорондын харилцааг өргөжүүлэх болон зөрчилдөөнийг зогсоон хурцадмал байдлын таслан зогсооход онцгой нөлөө үзүүлсээр байна.
Жишээ нь: АНУ болон БНХАУ-ын хооронд ямар нэгэн албан ёсны харилцаагүй 30 гаруй жил туулсан дараа 1971 оны 4 сард Японы Нагояа хотод болсон ширээний теннис дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний үед 2 улсын тамирчдын албан бус уулзалт удалгүй харилцан урьж нөхөрсөг тэмцээн зохион байгуулснаар олон жил тасарсан харилцааг зөөллөж улмаар 1972 онд АНУ-ын ерөнхийлөгч Р.Никсон БНХАУ-д айлчлан БНХАУ-ын Ерөнхий сайд Жоу Эньлайтай ширээний теннис тоглож 2 их гүрний албан ёсны харилцаа эхэлсэн үйл явдал нь “Ping-Pongdiplomacy” хэмээгдэн олон улсын харилцаа дипломатын түүхнээ тодоор бичигдэн үлджээ.
.jpg)
Мөн 1967 онд гурван жил үргэлжилсэн Нигерийн иргэний дайнд оролцогч талууд тухайн үеийн хөл бөмбөгийн супер од Пеле болон түүний багийн нөхөрсөг тоглолтыг үзэхээр санал нэгдэн 48 цаг гал зогсоож, ард түмэн хөл бөмбөг үзэн спортын их цэнгэл эдэлж байжээ. Энэ үед ямар ч гэмт хэрэг гарч байгаагүй гэдэг.
2000 он Сиднейн олимпын нээлтийн ёслолд хоёр солонгосын баг нэгэн тугийн дор жагсан орж ирсэн нь шинэ зуун-шинэ энх тайвныг билэгдсэн түүхэн том үйл явдал болж дэлхий ертөнцийн анхаарлыг татаж байв.
1954 оны дөрөвдүгээр сард БНМАУ-ын нам төрийн удирдлагын шийдвэрээр 13 дугуйчид Улаанбаатараас Бээжин хүртэл аялж хоёр улсын спортын харилцааны үүдийг нээж, тал нутгийн морьтон залуус хятадад тэргүүлэх үндэсний спорт хэмжээнд хөгжсөн дугуйн спортыг нь хэрхэн эзэмшсэнээ харуулан бишрүүлж байжээ. Өнгөрсөн 71 жилийн хугацаанд биеийн тамир, спортын харилцаа,энх тайвны төлөөх олимпизмын үзэл санааны хамтын ажиллагаа нь хоёр улсын харилцааны нэн чухал нэг хэсэгнь байсаар ирлээ.
1960-д оны эхэн үед тухайн үеийн дэлхийн геополитикийн хуваагдал, хүйтэн дайнаа нөлөөгөөр Монгол, Хятадын харилцаанд сэв сууж харилцаа хоёр талын харилцааны хүндрэлтэй үеийн даван туулж байх үед 1983 оны 11 сард БНМАУ-ын чөлөөт бөхийн шигшээ багийн баг тамирчид Хөх хот болон Бээжин хотод нөхөрсөг тэмцээн хамтарсан бэлтгэл хийж хоёр талын улс төрийн харилцааг сэргээхэд онцгой хувь нэмэр оруулсан билээ. 1984 оны тавдугаар сард БНХАУ-ын чөлөөт бөхийн шигшээ баг Улаанбаатар, Эрдэнэт хотуудад мөн нөхөрсөг тэмцээн зохион байгуулж найрамдал нөхөрлөлийн үйл хэрэгт маш тод мөрөө үлдээсэн түүхтэй.
1996 онд БНХАУ-ын Харбин хотноо зохион байгуулагдсан Азийн III өвлийн наадамд Монгол Улсын баг тамирчид амжилттай оролцож хүн төрөлхтний эв нэгдэлд ази тивийн дуу хоолойгоо хамтаар өргөж байв.
Бээжин-2008 Зуны 29-р олимпын наадамд манайулсын баг тамирчид онцгой амжилт үзүүлж анхны олимпын хос аваргаа тосон авч бас хоёр мөнгөн медаль хүртэхийн зэрэгцээ параолимпын анхны аваргатай болсон ээлтэй дэвжээ байлаа.
2022 оны Бээжингийн өвлийн олимпын нээлтийн ёслолд уригдсан цөөнгүй орны төр засгийн төлөөлөгчид тодорхойгүй шалтгаанаар оролцохгүй байх үед Монгол Улсын ерөнхий сайд Л.Оюун-эрдэнэ хоёр улсын олон жилийн найрамдал нөхөрлөл, дайн дэлхийн эв нэгдлийн бэлгэдэл олимпизмын үйл хэргийг тууштай дэмжиж оролцсон билээ.
.jpeg)
2025 оны 2-р сарын 07-14 онд Харбин хотноо Азийн өвлийн IX наадам зохион байгуулагдаж хаалтын ёслолд нь Азийн тивийн 45 улсаас онцлон Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийг хүндэт зочноор урьсан нь өндөр хүндэтгэл, найрсаг харилцааны илэрхийлэл байв. Монгол Улсын Ерөнхий сайдын Харбин хотоо хийсэн ганзага дүүрэн айлчлалын үед манай улсад өвлийн спорт, өвлийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх, цас мөсний нөөцийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах талаар хамтын ажиллагааны өргөн боломжтойг төр засгийн удирдлага түвшинд анхааран харсан байх.
Олон олон шинэ спортын амжилт, рекордоор чимсэн энэ удаагийн Азийн өвлийн наадам нь оролцогч улс орны тоо болон оролцогч тамирчдынхаа тоогоор түүхэн дээд амжилтад хүрсэн, өндөр хэмжээний зохион байгуулалт, гайхалтай нээлт хаалтын ёслолтой болов хэмээн ОУОХ-ын ерөнхийлөгч Томас Бах итгэл дүүрэн сайшааж байна. Харбин хот нь 20-р зууны Монгол Улсын түүхэнд олон үйл явдлаар холбогддог бөгөөд уг хотод 1909 оны 5 сард “Монголын сонин бичиг” хэмээх анхны тогтмол хэвлэл гарснаар Монгол улсын талаарх мэдээллийг түгээж эхэлж байсан түүхтэй.
Монгол төрийн алтан жолоог атгасан хоёр ерөнхий сайдын 112 жилийн зайтай эх орныхоо гэрэлт ирээдүй, эдийн засгийн хөгжил дэвшлийн төлөөх зоримог алхам, идэвхтэй үйл хэрэг нь цаг хугацааны тохиолоор санамсаргүй Харбин хоттой холбогдож буй нь ихэд сонирхолтой санагдав.
.avif)
.avif)
