Монголын анхны мультимедиа агентлаг Mongoliapress.mn “Монтажгүй яриа” булангийнхаа ээлжит зочноор үндэсний хөгжмийг поп урсгалтай хослуулж, уран бүтээл туурвидаг цөөхөн хамтлагийн нэг “Жонон” хамтлагийн морин хуурч, Соёлын тэргүүний ажилтан, Ардын боловсролын тэргүүний ажилтан Ц.Цэрэнбямбатай ярилцлаа. Тус хамтлаг ирэх жил 20 нас хүрэх юм.
БИД МОРИН ХУУРАА ДЭЛХИЙД ДУУРСГАХ ҮЕ ИРСЭН
-Монголын хөгжмийн ертөнцөд найман гишүүнтэй хамтлаг 20 жил оршин тогтноно гэдэг урт цаг хугацаа шүү. Эргээд бодоход хамтлагаа анх байгуулж байсан үе хамгийн нандин санагддаг уу?
-Морин хуурч болох миний хүүхэд насны хүсэл. Би долоодугаар ангидаа Хөгжим бүжгийн коллежийн морин хуурын ангид шалгалт өгсөн ч нас хэтэрчихсэн байсан л даа. Жижигхэн биетэй учраас багш нар нас анзаараагүй байж. Гэтэл шалгалтдаа тэнцчихдэг юм байна. Тэгсэн нэг багш ээжид “Хүүхдийг чинь ардын бүжгийн ангид авъя” гэсэн санал тавьж байсныг тодхон санадаг. Гэхдээ миний хүсэл өөр. Ингээд 2002 онд хөгжимчин болно гэсэн дэврүүн мөрөөдөлтэй хүүхэд Соёлын дээд сургуульд элсэж байлаа. Хамгийн хөгтэй нь анх орохдоо багш бэлтгэдэг сургууль гэдгийг нь мэдээгүй. Морин хуурч л болно гэсэн эрмэлзлэлээс өөр зүйл анзаараагүй байж. Гэтэл манай сургуулийг Монголын хөгжмийн урлагийн ноён оргил болсон Н.Жанцанноровоос эхлээд олон алдартнууд төгссөн байдаг. Ер нь Монгол Улсдаа хөгжмийн багшийг утгаар нь бэлтгэдэг ганц сургууль байлаа. Надад анх морин хуур заах арга барилыг Соёлын тэргүүний ажилтан Ч.Баатархүү багш заасан. Сурч байх хугацаандаа одоогийн “Жонон” хамтлагийн найзуудтайгаа ойр нөхөрлөдөг боллоо. Яг л манай хамтлагийн суурь тавигдаж эхэлсэн үе. Мөн энэ үеэс хуурандаа илүү дурлаж, шимтэж эхэлсэн. Ингээд бид анх гуравдугаар дамжаанд байхдаа ярилцаад улсын шалгалтаа арай өөр түвшинд бэлдэж, өгсөн нь их урам болсон. Сургуулиа ч төгслөө. Бүх зүйл амар байгаагүй. Олон бэрхшээл эхэлсэн. Бэлтгэл хийх байрнаас эхлээд тун хэцүү. Яг энэ үед л хүмүүс шигшигдээд үлддэг юм билээ. Арга ч үгүй биз, бүгд л өөр өөрийн амьдралтай. Тухайн үед ардын хөгжмөөр тоглодог “Алтан ураг” -аас өөр хамтлаг байсангүй. Миний хувьд ах нарыг хараад тууштай л байх ёстой юм байна гэсэн бодол төрж эхэлсэн.
-Тухайн үед танай хамтлагийн бүтээлүүд илүү залуучууд руу чиглэсэн, нэгэн хэвийн уйтгартай биш байсан. Энэ нь “Жонон” эхнээсээсээ л өөрсдийн жанрыг зөв тодорхойлсонтой холбоотой юм байна. Магадгүй наймуулаа суугаад зөвхөн ардын дуугаа тоглосон бол 20 нас хүрэхгүй байсан болов уу?
-Тиймээс л эхлээд энэ хамтлаг яг ямар урсгалаар уран бүтээл хийх вэ гэдгээ тодорхойлох нь чухал. “Жонон”-гийн хувьд поп урсгалыг л барьж ирсэн. Манай хамтлагийн ахлагч Д.Мөнх-Оргил удам дамжсан бөмбөрчин, хөгжмийн мэдрэмж ч их өндөр. Үндэсний хөгжим дээр бөмбөр ороод ирэхээр залуучууд илүү сонирхсон л доо. Бидний хувьд бусад шинэ хамтлагуудын жишгээр эхлээд гаднын дуунуудыг ковер хэлбэрээр тоглосон. Тухайн үед манай телевизүүдээр Оросын цувралууд их гардаг байсан. Бидний анхны ковер Оросын алдарт “Бригада” киноны хөгжим шүү дээ.
-Бас л залуучуудыг дэлгэцийн өмнө “уясан” кино шүү дээ. “Жонон” хамтлагийн карьерт чухал нөлөө үзүүлсэн гэхээр сонин байна?
-Тэр чинь 2007 оны үе. “Бригада” их хөнгөн хэмнэлтэй. Тиймээс сонсогчид их таатай хүлээж авсан. Мөн алдарт “ABBA” хамтлагийн “Happy new year” дууг коверлоод, дүрсжүүлж байлаа. Ер нь дөнгөж сургууль төгссөн хэдэн залуус хамтлаг болоод шууд шинэ ая бичээд тоглоно гэдэг хэцүү. Харин хүний чихэнд хоногшсон аяыг тоглоход хүмүүс их эерэгээр хүлээж авсан. Тэдний урмын үгийг сонсоод бид ч цаашдаа уран бүтээл хийж болох юм байна. Нэгэнт л хамтлаг байгуулсан юм чинь зориглоод цаашаа алхах ёстой юм байна гэсэн шийдвэрт хүрч байлаа.
-Хөгжмийн ертөнц том. Түүний дотор сайнтай, муутай нь байдаг л байх. Урлагийг ашиг хонжоо харж хийх нэгэн ч байна. Харин өнөөдрийн “Жонон” тэртээ 20 жилийн өмнө 20 гаруйхан настай залуучуудын зөвхөн хүсэл мөрөөдөл, хүн чанар дээр “өндийсөн” гэж ойлголоо. Зөв үү?
-Хамтлаг анх байгуулагдаж байх үед хэн ч биднийг танихгүй. Хааяа нэг л тоглолтод оролцдог байлаа. Гэхдээ үргэлж мөнгөөр тоглож чадахгүй. Цалин авсан ч найман хүнд хуваагаад хангалттай мөнгө олдог байсан уу гэвэл үгүй. Бид чинь нэг тоглолтод оролцохын тулд өөрсдөөсөө гадна том, том хөгжмүүдээ чирнэ.
Хөгжмөө үүрээд автобусаар очоод тоглолтдоо оролцчихоод, ямар ч мөнгөгүй ч сэтгэл дүүрэн инээмсэглээд гарч байсан үе бидэнд олон бий. Гэхдээ эргэж буцаагүй. Хүмүүсийн урд гараад хөгжмөө тоглох л сайхан байсан санагддаг юм. Нэг шинэ бүтээл хийчихээд ах, эгч нараасаа “Манай хамтлагийг нэг сонсоод өгөөч” гэж гуйна. Магадгүй энэ олон даваа нугачаа, сорилтуудыг давж чадсан хамтлаг л урт насладаг юм болов уу. 20 жилийн хугацаанд хамтлагаас орж гарсан хүн олон бий.
Гэхдээ бид энэ он жилүүдэд бүрэлдэхүүнээ наймаас доошоо буулгахгүй байх бодлыг баримталж ирсэн. Учир нь дуугаралтын хувьд наймаас доош болчихоор арай дутуу сонсогддог. Харин найман хүн дуугаралт, хөгийн хувьд яг тохирдог юм.
-“Жонон” бол Монголын үндэсний цөөхүүл хөгжмийн хамтлаг дундаа ахмадад нь орох юм байна. Та бүхнээс өмнө “Алтан ураг” хамтлаг бий. Тухайн үед үзэгчид ч юм уу, мэргэжлийнхний зүгээс хоёр хамтлагийг харьцуулах хандлага гарч байв уу?
-“Жонон”-гийн хувьд орчин цагийн буюу 2000 оноос хойш “төрсөн” хамтлагууд дундаа ууганд нь орно. Биднээс өмнө гэвэл “Бөртэ”, “Тэнгэр аялгуу” тэргүүтэй хамтлаг бий. Харин бидний бусдаас ялгарах гол онцлог нь ямар ч жанраар тоглох боломжтой гэсэн үг. Энэ чинь л нөгөө найман хүний давуу тал юм. Харин “Алтан ураг” хамтлаг миний мэдэхийн 2004 оны үед “Унага төрөв” гэсэн анхны цомгоо гаргаж, тоглолт хийж байсан. Нэр нь их гоё, бэлгэ дэмбэрэлтэй. Сонсох нь ээ, Бавуугийн Лхагвасүрэн гуай өгсөн гэдэг юм билээ. Мэдээж энэ гайхалтай, мэргэжлийн хөгжмийн сургууль төгссөн “акул”-уудын хажууд багшийн сургууль төгссөн хэдэн нөхөд хамтлаг гээд гараад ирэхээр эгдүүцэх хүмүүс байсан л байх. Гэхдээ бидэнд бусдын юу гэж хэлэх нь хамаагүй байсан. “Жонон” хамтлагийн зорилго бол үндэсний хөгжмийг зөвхөн ардын дууны ард суугаад тоглодог бус арай орчин үеийн болгож, дуу дуугаралтыг нь нэмээд зөвхөн хөгжмийн зэмсгээр нь бус басс гитар, даралтад хөгжим, бөмбөрийг оруулж, хэмнэлттэй болгох л байсан.Энэ зорилгодоо ч хүрэхэд залуучууд ч их зөв, эерэгээр хүлээж авсан. Тиймээс репперүүдтэй хамтарч хүртэл уран бүтээл хийж байлаа. Манай хамтлагийн Gee-тэй хамтарч гаргасан цомог гайхалтай амжилт авчирсан шүү дээ. Морин хуурыг хип хоп урсгалтай хослуулж болдгийн тод жишээ болсон. Та бүхэн “the HU” хамтлагийг хар л даа. Дэлхий дахинд эх орноо сурталчилж байна.
Морин хуур хэдийгээр хоёрхон чавхдастай болов ч их том ауратай, гайхалтай хөгжим. Тэртээ XIII зууны үед их эзэн Чингис хаан мориороо дэлхийн талыг эзэлсэн бол бид энэ цагт морин хуураа дэлхийн дайтад дуурсгах үе ирсэн гэж би боддог.
-“Алтан ураг” хамтлагийнхантай ямар харилцаатай байв. “Жонон”-ийн хувьд “Алтан ураг” -аас суралцсан зүйл их байгаа байх?
-Ах нар шүү дээ. Тухайн үедээ бацаануудыг юу гэж тоохов. Бидний хувьд хамтлагаа байгуулаад 2-3 жилийн дараа л нүүр “Алтан ураг”-тай нүүр тулж байлаа. Гэхдээ манай хамтлагийг их сайхан хүлээж авч, урам өгсөн. “Жонон”-гийн хувьд ингээд уран бүтээл хийж болдог гэдгийг нүдэн дээр харуулж, үлгэр дуурайлал үзүүлсэн хүмүүс нь “Алтан ураг”-ийн ах нар. Гэхдээ бид “Алтан ураг” хамтлагийн полл рок жанраар нь тоглоогүй. Илүү хөнгөн, аранби стилээр тоглодог нь тус хамтлагаас ялгарах нэг онцлог болов уу.
-“Жонон” хамтлагийн Монголын хөгжмийн ертөнцөд оруулсан хамгийн том хувь нэмрийг та юу гэж боддог вэ?
-Анх 2006 онд “Жонон”-г байгуулсан үндсэн найман гишүүнээс одоо гурав нь л хамтлагтаа бий. Бид хамтлагтаа сэлгээ хийх бүртээ доод үеийнхээ дүү нараас авдаг. Энэ нь ч учиртай. Бидний хувьд орчин үеийн залууст өөрсдийнх нь сонсож байгаа хөгжмийн ард үндэсний хөгжмийн дуугаралт шингээгээд сонсгох нь чухал. Энэ ойлголтоо ч өгчихсөн. Одоо “Жонон” гэхээр мэдэхгүй залуус ховор байх шүү. Поп урсгалаар гэвэл бид дуучин Т.Дэлгэрмөрөнтэй хамтарч “Ясан хяртай эмээл” гээд их характартай дуу хийсэн.
Энэ бүх уран бүтээлийн цаана үндэсний урлаг, морин хуураа сурталчлан таниулж, түгээн дэлгэрүүлэх хүсэл эрмэлзэл л байдаг.
-Монгол хөг аялгуу, тэр дундаа морин хуурын гайхамшиг нь юундаа оршдог юм бэ?
-Манай хамтлагийнхан нэг удаа “Нүүдэлчдийн дуу хоолой” гэсэн фестивальд оролцсон юм. Улс үндэстэн бүхэн өөрсдийн уламжлалт хөгжмийн зэмсгээ сурталчилж, уран бүтээлээ хүргэдэг онцлогтой, том хэмжээний фестиваль. Тэр наадмаас бид “Үзэгчдийн таашаалд нийцсэн хамтлаг” гэсэн шагнал авсан. Энэ л гайхалтай шүү дээ. Бид эх орноосоо гарлаа л бол дэлхийн тайзан дээр Монгол гэж овоглуулдаг. Дэлхийн аль ч тив, улсад очоод үндэсний урлагаа сурталчилж, морин хуураа гайхуулж явах нь уран бүтээлч бидний хувьд хамгийн том бахархал, омогшил байдаг юм. Яагаад ч юм монгол хөг аялгуу хүнийг тайвшруулах увидастай. Бид агуу Н.Жанцанноров, Б.Шаравын аялгууг сонсоход л сэтгэлийн таашаалыг мэдэрдэг шүү дээ. Гэтэл ганцхан монгол хүн л тэр сайхныг нь мэдэрдэг биш юм билээ. Манай хамтлагийнхан Италид фестивальд оролцлоо. Тайзан дээр тоглож байх үед нэг гэр бүл тайзны ард ирээд “Би таны өмнө сууж байя. Та хуураа татаж үзүүлээч” гэсэн санал тавьсан. Хуураа таттал цээж рүүгээ заагаад “Энд сонин мэдрэмж төрөөд, буглаад байгаа бүхэн оргилчих гээд байна” гэсэн удаатай. Бид дараагийн хот руу тоглох гээд очтол өнөөх гэр бүл дагаад ирчихсэн биднийг сонсоод сууж байсан.
Тэгэхээр энэ хөгжим өөрөө амьд малын дэл сүүлээр бүтээгдэж, хялгасыг хялгасаар хөрөөддөг онцлогтой. Ямар ч металл байхгүй. Тиймээс ч гарч буй аялгуу амьд, сүнслэг учраас хүний дотоод сэтгэлийн нарийн утсыг хөндөж чаддаг юм болов уу гэж би боддог.
БИД “ЖОНОН” ГЭСЭН БРЭНД НЭР БҮТЭЭСЭН
-Танд санаанаас чинь гардаггүй, нэг тийм онцгой үе байдаг уу. “Жонон” хамтлагийн морин хуурч гэдгээрээ хамгийн их бахархаж байсан ч юм уу?
-Би хамтлагтайгаа олон орноор явж үндэсний урлаг, морин хуураа сурталчилж, Монголынхоо тухай ярьж, омогшиж явсан. Таны асуултыг сонсоод тэдгээр дурсамжаас нэг л зүйлийг онцолмоор санагдлаа. Аз ч гэхүү, би Холливудын кинонд оролцсон удаатай. Уг, угшилаа бодохоор хэрэв би “Жонон” хамтлагийн морин хуурч байгаагүй бол энэ боломж гарахгүй байсан. Үзэгчид сайн мэднэ дээ, гол дүрд нь Европт амьдардаг монгол эмэгтэй жүжигчин Б.Ганчимэг болон Холливудын жүжигчин Жонни Депп тоглосон “Зэрлэгүүдийг хүлээхүй”-г. Тухайн үед бид Хятадад тоглолтоор явж таарсан юм. Гэтэл тэр жүжигчин бүсгүй хамтлагуудад морин хуур тоглоод, гаднын кино багийнханд монгол хуураа таниулж, сурталчилах хуурч байвал холбож өгөөч гэсэн санал тавьсан юм билээ. Гэхдээ хэд хэдэн шалгууртай. Тухайн хүн морин хуур тоглохоос гадна морь унаж, нум сум харваж чаддаг байх. Сүүлийн шалгуур нь имиж. Миний хувьд багадаа хурдны морь унадаг байснаас гадна нум сум харвах их сонирхолтой. Жил бүрийн урлагийн ажилтнуудын баяраар харвааны тэмцээнд шаггүй сайн цэц мэргэнээ сорьчихдог хүн. Ингээд “Жонон” хамтлагт орсноор бүрдүүлсэн имиж нь үс, сахал л даа. Зураг авалтын талбай дээр очиход миний үсэнд үс залгахад маш амархан байсан. Сахал наах ч шаардлага гараагүй. Би киноны багт багтаж явахдаа Монголын сор болсон Хөдөлмөрийн баатар, Ардын жүжигчин П.Цэрэндагва болон Д.Гүрсэд зэрэг олон сайхан уран бүтээлчидтэй хамт явж, өөрийнхөө амьдралд нэгэн сайхан дурсамжийг бүтээгээд ирсэн.
-“Жонон” хамтлаг тулгын гурван чулуутай. Түүний нэг нь та. Та бүхэн хамтаараа лаг байхын утга учрыг харуулсаар явна. Хамтлагийг 20 жил өв тэгш, атгасан гар шиг авч явж чадсаны нууц нь юунд байна?
-Манай хамтлагийн хувьд дотоод зохион байгуулалтаа их зөв хийдэг. Тодруулбал хийж чадах, чадах зүйлээ л амлаж авдаг гэсэн үг. Хүн бүхэнд чадах зүйлийг нь л үүрүүл. Чадахгүй, мэдэхгүй зүйлийг нь хийлгэх гэж албаддаггүй. Шулуухандаа хэлэхэд хамтлагийг үл ойлголцолд хүргэдэг нэг хүчин зүйл нь мөнгө шүү дээ. Гэхдээ энэ хугацаанд мөнгөний асуудлаас болж, хамтлагаа орхисон гишүүн байхгүй. Бидний хувьд анх байгуулагдсан үеэсээ ямар нэгэн ивээн тэтгэгч гэж байсангүй. Бор зүрхээрээ гэдэг шиг л өнөөдрийн зэрэгт хүрлээ. Хамтлагийнхаа санхүүгийн асуудлыг би хариуцдаг юм. Миний хувьд би яг л хар данс хөтөлдөг. Энэ он жилүүдийн хугацаанд хэдэн ч дэвтэр элээсэн юм бүү мэд. Тэгэхээр хамтлагийн оршин тогтнох хамгийн зөв менежмент нь оновчтой зохион байгуулалт.
-Хэрэв “Жонон”-г байшингаар төсөөлбөл суурь нь та гурав юм байна. Та бүхний дунд хамтлаг, хүсэл мөрөөдлөөс гадна олон жилтйн түүхтэй сайхан нөхөрлөл байгаа байх даа?
-Нөхөрлөл байгаа учраас л хамтлаг өнөөдөр ч оршин тогтносоор байгаа. Би эхнэрээсээ илүү хамтлагийнхаа хоёртой урт, удаан хамт байгаа хүн. Энэ олон жилийн хугацаанд зөрчилдөх үе гаралгүй л яахав. Гэхдээ ямар ч үед эргээд эвлэрэх зай үлдээсээр ирсэн. Үүнээс гадна бид гурав үргэлж хамтлаг, хувийн амьдралаа ялгаж салгадаг. Үүнд хэмжээ, хязгаар ч байх ёстой. Энэ утгаараа хэзээ ч нэгнийхээ амьдралд гүнзгий ордоггүй. Мөн хамтлагт шинээр орж ирж байгаа дүү нартаа ч энэ зарчмаа ойлгуулчихдаг. Өнөөдөр бэлтгэлийн хаалгаар орж ирсэн л бол чиний оюутан байна уу, хичээл дээрээ муу авсан байна уу хамаагүй. Цөөхөн цагт бэлтгэлээ үр бүтээлтэй хийгээд тарах нь чухал. Түүнээс өдөржингөө бэлтгэлийн байрандаа хоорондоо маазраад суух нь онц биш. Энэ хэдхэн зарчмыг яг л баримталсаар ирсэн дээ.
-Энэ он цаг, хугацааны уртад танай хамтлаг хэр чанаржсан гэж бодож байна?
-Ер нь одоо чамбайрсан шүү. Тоглолт болоод хамтлагийн арга барил, зохион байгуулалтын хувьд ч. Хамгийн чухал нь энэ цаг үед ямар уран бүтээл хийвэл хүмүүс илүү сонсох вэ гэдгээ мэддэг болчихлоо. Дэлхийн олон орноор явж, үндэсний урлагаа таниуллаа. Магадгүй өнөөдөр бидний хийж байгаа бүхнийг хүмүүс тоохгүй байж болно. Нэг их ач холбогдол өгддөггүй ч байж магадгүй.
Гэхдээ энэ чинь 10 жилийн дараа үнэ цэнд хүрэх юм шүү гэсэн сэтгэлээр бид урагшилж байна.
Цаг хугацаа улиран өнгөрч, бид байхгүй болсон ч, хэн нэгэн “Жонон” гэдэг хамтлаг байсан юм шүү. Ийм сайхан уран бүтээлүүдийг бидэнд үлдээж гээд үндэсний урлаг, морин хуураа хайрлаж, эрхэмлэн дээдэлж байвал бидний 20 жил зүтгсэний хэрэг гарч байна гэсэн үг.
-20 жилийн өмнө бол эрч хүч нь ундарсан, хийж бүтээхийг хүссэн залуучууд байжээ. Харин 20 жилийн дараа тэр эрч хүч суларсан уу. Эсвэл бүр оргилсоор байна уу?
-Урлаг, тайз гэдэг хатуу. Мэдээж одоо 20 жилийн өмнөх шигээ байгаа гэвэл худал болно. Дээрээс нь нас ч явж байна. Юм бүхэн цаг хугацаатай. Залгамж болсон дүү нар хүч түрж байна. Дүү нартайгаа өрсөлдөж байгаа юм шиг зах зээлийг нь булдаацалдаад байх хэцүү. Тиймээс бидэнд улиралдаа нэг ч юм уу час хийсэн бүтээл хийчих нь амар байна. Мөн бид Монголын урлагийн ертөнцөд “Жонон” гэсэн брэнд нэрийг бий болгож чадсан байна. Ялангуяа киноны хөгжмийнхөн дундаа. Манай хамтлагийн уран бүтээлчид “Солиот эх”-ээс эхлээд олон сайхан киноны хөгжим дээр ажиллалаа. Хамгийн сүүлд найруулагч Б.Тамирын “Цөвүүн цаг” кинонд ажиллаад дууссан. Удахгүй нээлтээ хийхээр хүлээж байна.
МИНИЙ АЖИЛ, АМЬДРАЛ, ХАМТЛАГ НЭГ ГАРААНААС ЭХЭЛСЭН
-Таны амьдрал, залуу нас тэр чигээрээ “Жонон”. Магадгүй та энэ хамтлагийг байгуулаагүй бол өдийд хэн байх байсан бол?
-Би бодож үзсэн ч төсөөлж чаддаггүй юм. “Жонон” надад, миний амьдралд, хувь хүн талд минь их олон сайхан зүйлийг өгсөн.
Энэ хамтлагийн хүчээр би их олонтой болсон. Хүмүүсийн мөн чанарыг таньж байна. Өөрөө ч хүн шиг хүн байж, хазгай гишгэж болохгүй гэсэн зарчимтай болжээ. Энэ бүхэн хамтлагаас л улбаатай. Зарим хүн намайг зөвхөн хамтлагаа дагаад, уран бүтээл хийгээд явсан бол “Жонон” үүнээс ч илүү амжилт гаргах байсан юм биш үү гэдэг л юм. Гэхдээ би тэдэнд үргэлж “үгүй” гэж хэлдэг. Учир нь бурхан гэж байдаг бол хүнд үүрэх ёстой ачааг нь л үүрүүлдэг. Миний ажил, амьдрал, хамтлаг яг нэг гараанаас эхэлсэн. Энэ хугацаанд гурвууланг нь зохицуулаад ирсэн. Хүн ер нь завтай байх тусмаа залхуу болдог юм билээ. Миний хувьд мундагтаа биш, залуугаасаа л бүгдийг зохицуулаад сурчихсан учир түүртдэггүй. Мөн энэ хугацаанд миний арыг бат даасаар ирсэн гэргий минь бий.
-Та Хан-Уул дүүргийн Соёлын ордны хамгийн анхны багш. Энэ байгууллагатай хэрхэн холбогдож байв?
-Би 2005 онд дөрөвдүгээр дамжаанд байхдаа “Монген” дунд сургуульд морин хуурын багшаар орсон. Тухайн үед тус сургууль гоо зүйн тэнхим гэдгийг анх байгуулж байлаа. Захирал нь Лхагваа гээд урлагийн өндөр мэдрэмжтэй, их мундаг удирдагч. Тэр сайхан сургуулиас миний багшлах гараа эхэлсэн юм. Гэтэл 2009 онд шалгалт ирсэн. Нэг өдөр захирал дуудаад “Би чамайг авч үлдмээр байна. Харин хэдхэн цагийн дуу хөгжмийн хичээл л орчих” гэсэн санал тавьсан. Миний хувьд энэ саналыг хүлээж аваагүй. Ингээд хавар нь Хан-Уул дүүргийн Соёлын ордонд морин хуурын багш авна гэсэн зар олж сонсоод ирсэн. Гэтэл намайг нэг дарга нэг нярав, нэг үйлчлэгч, нэг харуул л угтсан. Бүх өрөөгөө түрээсэлчихсэн. Миний хувьд хачин гоё орчинтой сургуулиас Соёлын ордонд ирээд гайхаж байсан. Гэхдээ хамгийн чухал нь хуураа заана гэсэн ганцхан хүсэл л намайг тогтоосон гэж боддог. Ингээд дөрвөн сар цалингүй ажиллалаа. Удаа ч үгүй н.Минжүүр дарга ирснээр энэ ордон хөл дээрээ боссон түхтэй. Эхлээд бид бүх түрээсийн байгууллагуудыг гаргаж, засвар хийлээ. Би хэдийгээр хөгжмийн багш боловч хичээлийн бус цагаар хувцсаа солиод заслын ажилтан шиг ажиллаж байсан үе бий. Ингээд 2012 оноос багш нараар хүч нэмсэн. Одоо манай Соёлын ордонд багшилж байгаа багш нар бүгд 10-аас дээш жил ажиллачихсан туршлагатай сурган хүмүүжүүлэгчид бий.
-Та Соёлын ордонд уулзсан анхны шавиа санадаг уу?
-Саналгүй яахав. Одоо Үндэсний Урлагийн их театрт багшийнхаа мөрөөдлийг биелүүлээд сууж байгаа хүү бий. Анх над дээр зургаадугаар ангийн жаахан хүү ирээд, дунд сургуулиа төгсөөд СУИС-ийг дүүргэсэн. Түүнээс хойш төгсгөсөн шавь нараас минь ч театрт бий. Одоо манай Үндэсний урлагийн их театрынхан хааяа тааралдахаар манай театр чиний шавь нараар дүүрлээ гэж намайг цаашлуулдаг юм. Ер багш байхын хамгийн сайхан нь анхнаас нь “А” үсгийг заасан хөгжмийн зэмсгээр чинь тэр хүүхэд хоолоо олж идэж байна гэдэг л бахархам.
-Морин хуурыг хэдэн наснаас эхэлж сурвал илүү үр дүнтэй байдаг юм бэ?
-Би “Монген”-д багшилж байхдаа зургаан настай нэг охинд зааж үзсэн. Гэхдээ их хэцүү юм билээ. Морин хуур өөрөө тэсвэр тэвчээр, хүч шаарддаг онцлогтой хөгжим. Тэр охин бүр уйлсан шүү дээ. Жижигхэн гар нь жаахан даралт өгөхөөр өвдөнө, чилнэ. Тэгээд ч зургаан настай хүүхдийн төвлөрөл хэр билээ. Сайн даралт өгч чадахгүй болохоор хуур нь муухай дуугарна. Гэтэл тэр хүүхэд хуурыг их муухай дуугаралттай юм байна гээд дахиад тоглохоо больчихвол яах билээ. Тиймээс ч Хөгжим бүжгийн консерватори хүртэл 12 наснаас авдаг. Миний хувьд ч 11 наснаас нь эхэлж заадаг. Учир нь энэ үед хүүхдийн гарны үе нь хэтэрхий хатуу эсхүл зөөлөн биш. Насны хувьд дунд ангид орж, бяр суугаад жигдэрч эхэлдэг нас л даа. Мөн хүүхэд энэ хөгжмийг сурахын тулд 40-50 минут суудаг. Тэгэхээр автоматаар сууж, анхаарал төвлөрч чаддаг болдог давуу талтай. Хөгжмөөр хүүхдийг хүмүүжүүлнэ гэдэг чинь энэ шүү дээ.
Гэхдээ миний хувьд мэргэжлийн мундаг хуурч бэлтгэх гэж улайрдаггүй. Хамгийн чухал нь энэ хөгжмийн үнэ цэнийг ойлгуулж, хөгжмийн мэдлэгтэй, өв соёлоо хайрладаг, хамгаалдаг иргэн болж төлөвшүүлэхийг зорьдог.
-Хан-Уул дүүргийн Соёлын ордон удахгүй шинэ барилгатай болно. Ирээдүйг нь та хэрхэн харж, төсөөлж байна?
-Манай Хан-Уул дүүргийн Соёлын ордонд морин хуур, ятга, ёочин, ардын бүжиг, төгөлдөр хуур гэсэн таван төрлийн дугуйлан хичээллэдэг. Удахгүй бид улам өнөр олуулаа болно. Учир манай энэ ордны суурин дээр шинэ ордон сүндэрлэхээр болсон. Урлагийн цогц үйлчилгээ үзүүлнэ. Үүнийг дагаад драм, гитар зэрэг шинэ дуйгуйлангууд нээхээр төлөвлөж байна. Хамгийн чухал нь бид эдгээр үндэсний хөгжмийн сургалтуудаа л орхиж болохгүй. Илүү өргөжүүлж, авч явах ёстой. Үүний тулд анги танхимын хүрэлцээ хамгийн чухал. Тиймээс ордон маань илүү том, хүртээмжтэй болох гэж байгаад багшийн хувьд тун баяртай байгаа.
НАМАЙГ “БҮТЭЭСЭН” ХҮН НЬ МИНИЙ ГЭРГИЙ
-Та хуураа ярихаар л баярласан, догдолсон, гэгэлзсэн болчих юм. Угаасаа л хөгжмийн өндөр мэдрэмжтэй хүүхэд байсан уу. Хоёулаа жаахан хувийн амьдрал руу ярилцлагаа үргэлжлүүлье?
-Би 1985 онд Дундговь аймагт төрсөн. Миний аав, ээж хоёр хоёулаа багш. Хоёр талын эмээ, өвөө ах эгч нарын ихэнх нь багш. Тэгэхээр сэхээтэн гэр бүлд төрж, өссөн гэж хэлж болно. Аавын минь ээж их сайхан уртын дуу дуулдаг байлаа. Аавын том ах нь Дундговь аймгийн хаан хуурч. Тэдний хүүхдүүд ч морин хуур тоглодог. Би жаахан байхаасаа л тэднийхээ дуу хууран дунд өссөн. Мөн яагаад ч юм моринд их хайртай хүүхэд байсан. Аав ч хөдөө хол явахаараа намайг үргэлж дагуулна. Монгол ахуйтайгаа ойр өсгөх гэсэн бодол нь тэр байсан байх. Би өөрөө хээр, хөдөө явах их дуртай. Аав миний энэ сонирхлыг олж харсан уу. Анх нутгийн өвгөн хуурч дээр аваачсан юм. Хуур барихад их гоё, үгээр хэлэхийн аргагүй мэдрэмж төрж байснаа би мартдаггүй.
-Дунд сургуульд ороод хуур луу илүү их татагдсан юм уу?
-Хотод ирээд 58 дугаар сургуульд ороход н.Саранзолбоот гээд багш минь намайг, миний сонирхлыг олж хараад хуурыг минь сэргээж, яг мэргэжлийн үүднээс анх удаа заасан хүн. Дунд анги гэдэг чинь дөнгөж өсвөр насандаа л очиж байсан үе. Яг энэ үед би сагсан бөмбөг их сонирхох болсон. Багш нар ч хөдөлгөөнтэй гээд их тооно.Тамирын дээд сургуульд хүртэл сагсан бөмбөгийн секцэд сурч байлаа. Дугуйгаа унаад байрнуудын голд байдаг шийдэн дээр очиж өдрийг өнгөрүүлдэг байлаа. Ингээд сагс тоглохоор дугуйтай явж байгаад микро автобусанд шүргүүлчихдэг юм. Энэ тухайгаа Соёлын дээд сургуулийг төгссөн үеэл ахдаа хэлтэл “Чи ийм жижигхэн биетэй.Спортоор хол явахгүй ээ. Тиймээс урлаг, тэр дундаа морин хуураараа явбал зүгээр юм биш үү” гэж хэлсэн нь их түлхэц болсон. Тухайн үед аавын маань ч бие их тааруу байлаа. Аав минь л намайг морин хуурт дурлуулж, энэ хөгжмөө тоглохыг их дэмждэг байсан тул би их бодсон. Одоо бол тухайн үед үеэл ахынхаа үгэнд орж, морин хуураа сонгосондоо хамгийн их баярладаг.
-Өнөөдөр хайрын баяр. Та түрүүхэн ярилцлагадаа хальтхан дурьдаад өнгөрлөө. Таны арыг бат даадаг гэргийтэй танилцмаар байна?
-Манай гэргий Ховд аймгийн Булган суманд төрсөн Торгууд үндэстэн. Нярайн сувилагч гэсэн нарийн мэргэжилтэй. Дараа нь Япон хэл,аялал жуулчлалаар давхар төгссөн. Яг үнэндээ намайг “бүтээсэн” хүн нь миний гэргий юм. Тэр хүн намайг ажилтай, хамтлагтай байхад л учирсан. Тэр их ажил, бэлтгэлийн хажуугаар би ханьдаа хангалттай цаг, зав гаргасан нь юу л бол. Гэтэл энэ олон жил хүсэл мөрөөдлийг минь ойлгож, миний хүсэл мөрөөдлийн төлөө амьдарсаар ирсэн нь тэр хэмжээний ухаантай бүсгүй гэж хэлж болно. Бид анх Архангай аймгийн Цэнхэрийн халуун рашаанд танилцаж байлаа. Хоёулаа л ажлаар тэнд очсон үедээ учирсан. Энэ дашрамд бас ханьдаа хязгааргүй хайртай гэдгээ хэлье.
-Анх гэргийгээ харахад ямар мэдрэмж төрж байв?
-Миний хань их гоё, үнэн инээмсэглэлтэй. Хамт байхад дэндүү түшигтэй. Хэдийгээр их даруу, үг дуу цөөтэй юм шиг мөртлөө үг нь их том агуулга, далайцтай. Дөнгөж танилцаж байхдаа ч надад их тус болдог байлаа. Одоо ч намайг чиглүүлж, залж зөвлөсөөр л явна. Намайг оюутан байхад манай найзууд “Энэ Цэрэнбямба хуураа сонгох уу, эмэгтэй хүн сонгох уу гэвэл хууртайгаа л үлдэнэ” гэж хошигнодог байсан юм. Үнэхээр хуурандаа тэгтлээ дурлачихсан байх үедээ эхнэрээ хайрласан. Анх учирч танилцахдаа л энэ хүн л намайг, миний ажил мэргэжлийг ойлгох заяаны хань юм байна гэдгийг мэдэрсэн. Инггээд амьдралын олон нугачаа, жаргал зовлонд бид гар гараасаа хөтлөлцөөд өдийг хүрчээ. Одоо бид хүү, охин хоёртойгоо элэг бүтэн, аз жаргалтай амьдарч байна.
-Та эхнэрээсээ хэр эмээдэг вэ. Гэр бүл, хүндлэл гэдгийг ер нь хэрхэн ухамсарладаг вэ?
-Эр хүнд том зүрхтэй, зоригтой, давилуун явах үе гэж бий. Түүнийг жаахан дарж байх ёстой хүнийг бурхан бүтээгээд чам руу илгээжээ. Биднийг бага байхад ээжийнхээ үгнээс гарсан хүн олигтой явдаггүй гэдэг байсан. Тэгвэл нас биед хүрээд ээжээсээ холдсон ч ээжийг чинь орлох бурхныг хань гэдэг юм байна л гэж би ойлгодог.
Эр хүнийг хийж бүтээгээд, гэр бүлийнхээ төлөө зүтгэж явахад түүнийг нь дэмжээд, тулаад өгөх сайн хань байхад эрчүүд бид ямар ч саад бэрхшээлийг даваад гардаг л байхгүй юу. Миний хань яг л энэ зам мөрөөр, миний мөрөөдлийн төлөө амьдарч яваа бүсгүй.
-Та ямар үед ханиараа хамгийн их бахархаж байв?
-Бүх цаг үед бахархсаар ирсэн. Хэдэн цагаар бэлтгэл хийж, тоглолтоо тавихад цэцэг бариад л инээгээд зогсож байдаг. Гурван сайхан үрийг минь надад төрүүлж, удмыг минь үргэлжлүүлж өглөө. Би тэр эмэгтэйгээс өөр юу хүсэх юм бэ. Энэ он жилүүдээс миний хамгийн их ойлгож байгаа зүйл нь аз жаргал гэдэг чинь хамтдаа байх л юм байна. Би гурван сараар тоглолтоор явлаа. Тэр холоос хэдэн зуугаар нь мөнгө явуулаад яах юм. Гэр бүлээрээ ширээ тойрч суугаад, аяга хоолоо хамтдаа идэх чинь л энэ амьдралын утга учир юм билээ. Гэхдээ энэ бүхэнд хань минь нэг ч удаа гоншигонож, гомдол нэхэж үзээгүй.
Хамгийн тайван, аз жаргалтайгаараа, миний хажууд оршиж байгаад нь баярладаг юм.
-Та хэллээ. Миний хань миний мөрөөдлийн төлөө л амьдарсан гэж. Та хэзээ өөрийн төгс бүсгүйнхээ мөрөөдлийн төлөө амьдрах вэ. 20 жилийн амьдрал, залуу нас, гоо үзэсгэлэнгээ зөвхөн танд л зориулжээ. Амьдрал богинохон шүү дээ?
-Эрэгтэй хүмүүс бид чинь ийм л хэнэггүй. Биднийг ийм л болохоор хажууд минь эмэгтэйчүүд та нарыг байлгахаар бүтээсэн байх. Таныг энэ асуултыг асуухаар л бодлоо. Нээрээ миний хань юу хүсэж мөрөөдөж байна гэж асуусан нь ховорхон юм байна. Гэхдээ ямар ч байсан цааш, цаашдаа ханийнхаа төлөө, гэр бүлдээ илүү цаг хугацааг зориулахын төлөө хичээнэ гэдгээ л хэлье.
.avif)
.avif)
