“Хөөрөг” өв соёлын урланг үүсгэн байгуулагч, уран дархан Д.Пүрэвсүрэнтэй ярилцлаа.
-Та сайхан өвөлжиж байна уу. Мэнд мэдэхдээ хөөрөг зөрүүлэхийн ач холбогдлын тухай хэлж өгөхгүй юү?
-Эрдэнийн чулуу зөрүүлэн мэндчилдэг ард түмэн ховор. Хөөрөг зөрүүлж мэндлэх нь маш том хүндэтгэл юм. Жишээ нь, Цагаан сараар айлд бууз болоход 25 минут хэрэгтэй гэж тооцъё. Заримдаа тийм ч дотно биш айлд зочлохоор яриа үүсгэхэд төвөгтэй байдаг. Эсвэл удаан уулзаагүй найзуудтайгаа ярих юм олддоггүй. Тийм үед хөөрөг зөрүүлэнгээ “За, ёстой сайхан жил гарч байна. Энэ жил ийм ажил бүтээгээд, тийм зүйл хийлээ” гэх мэтээр яриа өрнүүлдэг. Алдаж болохгүй, үргэлж өвлүүлж үлдээх соёл бол хөөрөг зөрүүлэх юм.
-Хөөрөг зөрүүлэхдээ цээрлэх ёс гэж байдаг уу?
-Хөөрөг зөрүүлэхдээ үнэрлэчихээд буцаагаад өгвөл маш завгүй байгаагийн илрэл гэж ойлгож болно. Би тэгвэл тэр хүнтэй тийм ч олон юм ярихгүй шүү дээ. Эсвэл амьдрал нь маш давчуу байна гэсэн үг. Амьдрал тэнүүн сайхан байна гэвэл хүний хөөргийг аваад, нар зөв эргүүлж тамхилаад, хоёр гараараа буцааж өгөх нь зүйтэй.
-Монголчууд голдуу чулуун хөөрөг хэрэглэдэг. Байгалийн чулууны ид шид нь юу вэ?
-Байгаль дэлхийтэйгээ хүйн холбоотой цагаан хаш чулуу тайвшруулдаг. Усны хаш нь дээд зэргийн ашиг тус, энергитэй. Мөн мана гэхэд эх орноо, эзнээ манадаг гэдэг. Оюу бас оюун ухаан, эрдэм номыг бэлгэддэг. Гартаам нь бие махбодь, оюун санааг хэл ам, нүдний хороос хамгаална. Болорыг лусын толь гэдэг. Чулуу бүр ид шид, хүч, өөрсдийн өвөрмөц тогтоц, онцлогтой. Өнгөт, эрдэнэсийн чулууны аль нь ч бай юуг нь илүү үнэлдэг вэ гэвэл тунгалаг байдал, өнгө төрх нь юм. Жишээ нь, хаш чулуу маш гоё жигд өнгөтэй, өнгөлөг, ямар нэг сэв, доргио байдаггүй.
-Та хөөрөг урлахдаа ямар зарчим баримталдаг вэ?
-Эрдэнийн чулуугаар хөөрөг урлахдаа нуухны хийцэд нь нэлээд дэвшил хийсэн гэж боддог. Хөөрөгнүүдээ хараад байхад гуулин нуухтай, түмэннаст болон нацагдорж хээтэй хийдэг.
Түмэннаст хээ нь төгсгөлгүй үргэлжилдэг учраас урт нас, үүрдийн аз жаргал, мөнхийн бэлгэдэл юм. Харин нацагдорж хээ нь дөрвөн зүг, найман зовхист харилцаа холбоотой байхын хамт элдэв хор, хөнөөлөөс сэргийлэх санааг илэрхийлнэ. Хөөрөгний халбагыг ихэвчлэн зааны соёогоор урласан байдаг нь төгс төгөлдөр болгодог. Мөн хөөрөгний үнэ цэнийг илэрхийлэх чухал зүйл бол шүрэн толгой. Технологи хөгжсөн үед Япон, Солонгос, Хятад улсад төхөөрөмж ашиглан шуурхай хийх, чулууг дуурилгах гэх мэт зүйлс түгээмэл болсон. Бидний хувьд гараар, бас байгалийн эрдэнийн чулуу ашиглан урладгаараа онцлогтой.
-Хөөрөгний толгой хийдэг шүрний талаар ярьж өгөхгүй юү?
-Эрт дээр үеэс л “Хөөрөгний сайхан толгойндоо, хүүхний сайхан гэзгэндээ” гэж ярьж ирсэн. Дэлхийд үнэ цэнтэй болж байгаа зүйл бол шүр. Үнэ нь өдөр ирэх тусам л өсөж байгаа. Шүр дотроо маш олон зэрэглэлтэй. Чиа ака, цусан шүр гэх мэт бий. Олон улсад сүүлийн арав гаруй жил шүрийг граммаар үнэлдэг болсон.
2006-2007 оны үед шүр 11 ам.доллар байсан. Одоогийн ханш нь 70-2000 ам.доллар болсон.
-Нэг хөөрөг хийхэд хэр хугацаа зарцуулдаг вэ?
-Хамгийн гаршсан бүрэлдэхүүн 14 хоног зарцуулдаг. Нэг нь гадна талын хэлбэрээ хариуцаж хийдэг. Чулуу сонголт, зүсэлтэд их цаг зарцуулдаг. Мөн дотор ухалтын баг гэж бас бий.
-Та хөөрөгний үнэ цэнэ юундаа байдаг гэж үздэг вэ?
-Хөөргийг өвлүүлдэг. Манай аав сайхан хөөрөгтэй, өвөө маань ном эрдэмтэй хүн байсан. Баяр ёслол болохоор аавынхаа хөөргийг барихад аавтайгаа уулзсан юм шиг мэдрэмж төрдөг. Хүч өгдөг гэх юм уу. Заримдаа хараад суухад л тайвширдаг. Тийм л үнэ цэнтэй. Аавын минь сэтгэл энерги эрдэнийн чулуунд шингэсэн байдаг. Хөөрөг бол урт хугацаанд үнэ цэнээ хадгалах үнэт өв юм.
-Та хүүхдүүдтэйгээ хөөрөг зөрүүлдэг үү?
-Хүүхдүүдтэй тамхилах дуртай. “Найз нөхөдтэйгөө эвтэй сайхан байна уу” гэж асуухад манай хүү тунгааж бодно шүү дээ. “Энэ жил их сайхан жил болж байна. Миний хүүгийн сурлага, хөдөлмөрт их амжилт гарах байх аа” гээд ерөөдөг. Хөөрөггүй яриа эхлүүлэхэд аав, хүү хоёр найз нөхөд маягтай болчихдог. Хөөргөө гаргаад ярилцахаар шал өөр яриа үргэлжилдэг тал бий.
-Хөөрөглөх соёлыг үл хүндэтгэх хүмүүс байдаг уу?
-Зарим хүн хүйтэн чулуу барьж худлаа ярилаа гэх мэтээр үгүйсгэдэг. Өв соёл, уламжлалаа үгүйсгэж байна л гэсэн үг. Хэнд ч хэрэггүй зүйл гэх мэт хандлагатай ярилцлага өгөх хүмүүс ч байдаг. Уран дархан хүний хувьд үүнд эмзэглэдэг.
-Сонирхолтой яриа өрнүүлсэн танд баярлалаа.
-Улс эх орныхоо ирээдүй болсон залуус маань урланд маань хүрэлцэн ирвэл харамгүй зөвлөгөө өгөхөд бэлэн. Монгол өв соёлоо түгээн дэлгэрүүлээрэй.
.avif)
.avif)