Монголын анхны мультимедиа агентлаг Mongoliapress.mn “Монтажгүй яриа” булангийнхаа ээлжит зочноор Нийслэл Улаанбаатар хотын авто замын түгжрэлийг бууруулах нэгдсэн төсөл хэрэгжүүлэх нэгж УТҮГ-ын олон улсын гэрээний мэргэжилтэн Б.Алтансувдыг урьж ярилцлаа. Эрх зүйч мэргэжилтэй тэрээр Дүүжин замын тээврийн төсөл хариуцсан менежерээр ажиллаж байсан юм. Төрийн өмчийн хороо болон Англи улсын Clyde & Co, Phanar Legal гэх мэт олон улсын хуулийн фирмүүдэд ажиллаж байсан туршлагатай.
-Дүүжин замын тээврийн бүтээн байгуулалтын ажил сар гаруйн дараа эхэлнэ гэж ойлгосон. Тэгэхээр газар чөлөөлөлт, хууль эрх зүйн орчноос эхлээд бэлтгэл ажил бүрэн хангагдсан гэсэн үг үү?
- Дүүжин замын тээвэр нь хоёр буудал, 19 тулгуур баганаас бүрдэж байгаа. Энэ хүрээнд нийтдээ 21 нэгж талбар газрыг чөлөөлөх ажил хийгдсэн. Энэ ажил 100 хувь хийгдэж дууссан. ТЭЗҮ-ээр газар чөлөөлөлтөд 17 тэрбум төгрөг зарцуулахаар тусгасан ч, нэг ч төгрөгийг улс, нийслэлийн төсвөөс гаргахгүйгээр шийдвэрлэсэн.
ТЭЗҮ-ээр газар чөлөөлөлтөд 17 тэрбум төгрөг зарцуулахаар тусгасан ч, нэг ч төгрөгийг улс, нийслэлийн төсвөөс гаргахгүйгээр шийдвэрлэсэн.
Төслийн “Яармаг, Арцат – Өнөр хороолол” трассын хоёр буудал болон 5 тулгуур багана нь нийт таван аж ахуйн нэгжийн эзэмшлийн газарт байрлаж байгаа. Харин эдгээр аж аж ахуйн нэгжүүд маань нийгмийн хариуцлагын хүрээнд үнэ төлбөргүйгээр газраа чөлөөлж өгсөн учраас төсвөөс ямар нэг зардал, мөнгөн дүн гаргаагүй. Жишээлбэл, ТЭСО групп төслийн урд буудлын газарт зориулж өөрийн эзэмшлийн газраас нэг га, Улаанбаатар БҮК ХК тулгуур багана Т13-ын 16 мкв-д зориулан серүптүүдийн гэрээгээр газраа чөлөөлсөн, Сод газар ХХК тулгуур багана Т16-д зориулан 16 мкв, Улаанбаатар төмөр зам тулгуур багана Т17-ын 16мкв болон Барс ХХК Өнөр хорооллын буудлын газарт зориулан өөрийн эзэмшлийн газраас чөлөөлөлт хийсэн. Өөрөөр хэлбэл, хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгжүүд авто замын түгжрэлийг бууруулах зорилго бүхий Дүүжин замын тээврийн төслийг маш ихээр дэмжиж ойлгон хамтран ажиллаж байгааг онцлох нь зүйтэй.
Дүүжин замын тээвэр нь нийтийн тээврийг төрөлжүүлэн хөгжүүлэхэд хувь нэмэр оруулах манай улсад нэвтэрч байгаа шинэ систем учраас хууль эрх зүйн зохицуулалтгүй. Харин \Зам тээврийн яам, Хот байгуулалт, орон сууцжуулалтын яамны хамтарсан ажлын хэсгээс гаргасан “Аюулгүй ашиглалтын журам” бий. 2010 онд баталсан тус журмаас өөр ямар нэг зохицуулалт байгаагүй учир 2023 оноос эхлээд Европын Холбооны 15 стандартыг MNS болгож нутагшуулаад байна. Энэхүү стандартууд нь хүн тээвэрлэх зориулалттай дүүжин замын тээврийн байгууламжийн аюулгүй байдлын шаардлагууд юм. Монголын нөхцөлд бүрэн нутагшчихаад байгаа эдгээр стандартууд дүүжин замын тээврийн хууль эрх зүйн зохицуулалтын суурь болж өгч байгаа. Зөвхөн дүүжин замын тээвэр гэлтгүй метро, трамвай зэргээр бүгдийг нь оруулаад олон төрөлт нийтийн тээврийг хөгжүүлэх багц хууль гаргах саналыг Хот байгуулалт, барилга орон сууцжуулалтын яаманд тавьсан.
Дүүжин замын тээврийн хувьд яг өнөөдрийн байдлаар хууль эрх зүйн талаасаа ноцтой тулгамдсан асуудал байхгүй. Европын Холбооноос нутагшуулсан аюулгүй ажиллагааны 15 стандартыг мөрдөөд ажиллах боломжтой. Эдгээр стандартуудад үндэслэн дүүжин замын тээврийн ашиглалтыг хариуцах байгууллага нь ашиглалтын үеийн дүрэм журмыг боловсруулж, зорчигчдод мөрдлөг болгон ажиллана.
-Төслийг Францын хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжүүлэхээр болоод 4-5 жил болж байгаа. Зээлийн нөхцөл хүүгийн төлбөрийг хэрхэн тусгасан бэ?
-Монгол, Францын Засгийн газар хоорондын санхүүгийн хэлэлцээрийг 2020 оны тавдугаар сарын 12-ны өдөр байгуулсан. Энэ хүрээнд 60.7 сая еврогийн нэн хөнгөлөлттэй зээлээр дүүжин замын тээврийг барьж байгуулахаар тусгасан. Нэн хөнгөлөлттэй зээл гэсний учир нь 40 жилийн хугацаанд эхний 12 жил хүүгүй, 13 дахь жилээсээ 0.0076 хувийн хүү төлөхөөр байгаа. Санхүүгийн хэлэлцээрийн дагуу дүүжин замын тээврийн хоёр шугам барих ёстой. Хоёр дахь шугамын хувьд “Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн авто машины зогсоолоос - Соёл амралтын хүрээлэн” хүртэл 2.6 км шугам тавихаар төлөвлөж байна.
-Дүүжин замын тээврийн чиглэлийг яагаад Яармагаас Өнөр хороолол руу барихаар сонгосон юм бол. Яармагаас шууд хотын төв рүү байвал гэсэн саналыг хүмүүс илэрхийлсэн байсан?
- Эхний шугам Яармагийн Арцатаас Өнөр хороолол хүртэл 4.2 км урт, 7.5-42 метрийн өндөртэй 19 тулгуур багана, хоёр буудалтайгаар баригдана. Оргил цагийн үед 2320 зорчигч тээвэрлэх хүчин чадалтай, 10 хүний багтаамжтай, 98 кабинтай байхаар төсөвлөсөн. Кабинууд секундэд зургаан метр буюу 22 км/цагийн хурдтайгаар зорчиж, хоёр буудлын хооронд 11 минут зарцуулна. Дүүжин замын тээврийн трасс шулуун тавигддаг онцлогтой. Ямар нэг байдлаар хазайж муруйх боломжгүй. Яармагаас хотын төв рүү хазайлтгүй шулуун тавих боломжгүй. Мөн 7-8 км ч юм уу урт, хол зайд нэг үргэлжилсэн замаар тавигддаггүй.
Бидний төлөвлөснөөр Арцатаас Өнөр хороолол хүртэлх дүүжин замын тээврээр Яармаг болон Сонсголонгийн гүүрний түгжрэлийг бууруулна гэж үзэж байгаа. Энэ хооронд оргил үедээ хоёроос дээш цаг зарцуулж байгааг 11 минутад нэвтрэх боломжтой. Дүүжин замын тээвэр нь Яармагийн түгжрэлийг 15 хувиар бууруулна гэсэн тооцоолол ч бий.
Наадамчдын замыг Энхтайвны өргөн чөлөөтэй холбож өгсөн. Туул, Дунд голын сав газрыг гүүр байхгүй л бол автомашинаар гатлах боломжгүй. Мөн үргэлжлээд төмөр зам, үйлдвэрийн бүс бий. Байгалийн болон барилга хийцлэлийн онцлогтой эдгээр саадыг дүүжин замаар 11 минутад гатална. Энхтайвны өргөн чөлөөгөөр ойролцоогоор нийтийн тээврийн 80 орчим чиглэл явдаг. Өөрөөр хэлбэл, хамгийн их түгжирдэг хэсгийг дүүжин замын тээврээр 10 минутад нэвтрээд Энхтайвны өргөн чөлөөнөөс нийтийн тээврийн бүх чиглэлд суух боломжтой.
-Иргэдийн хувьд аюулгүй байдал тал дээр сэрэмжлэх, болгоомжлох зүйл ажиглагдаж байна. Дүүжин замын тээврийг нийтийн тээвэрт ашигладаг жишиг туршлага бусад оронд хэр байдаг вэ. Аюул, эрсдэл талаас нь бүрэн хэмжээнд судалсан уу?
-Аюулгүй байдлыг хангах хамгийн чухал зүйл бол стандартаа мөрдөх. Стандартаа маш сайн мөрдчих юм бол аюул, эрсдэл гарахгүй. Дүүжин замын тээвэр сүлжмэл 216 ширхэг багцаас бүрдэх ган татлагатай, нэг багц нь 36 утастай бөгөөд олон улсын стандартын дагуу үйлдвэрлэгдсэн байх юм.
Ган татлага нь "В" маркийн, ачаа-хүн тээвэрлэх зориулалттай, эрч нь задардаггүй, өөрийн механик болон чанарын үзүүлэлтүүдээр мөрдөгдөж буй техникийн нөхцөл, стандартын шаардлагыг хангасан утсаар үйлдвэрлэгдсэн. Ерөнхийдөө дүүжин замын тээвэр гэдгийг бидний өдөр тутам суудаг цахилгаан шатаар төсөөлж ойлгож болно.
Энгийнээр хэлбэл, босоо чиглэлийн цахилгаан шатыг хөндлөн чиглэлийн буюу дүүжин замын тээврийн хэрэгсэл болгочихож байгаа хэлбэр юм. Мөн эрчим хүчний аюулгүй байдал талаасаа нөөц генератортой. Тог тасарсан тохиолдолд нөөц генератор ажиллаж, зорчигчдыг 1 м/сек хурдтайгаар буудалд аюулгүй хүргэнэ. Бүх кабинд камер суурилуулж, замын хяналтын төвөөс шууд хяналт тавьж, ослын үед зорчигчдыг богино хугацаанд аюулгүй буулгах тусгай системтэй.
Кабин дахь суудлууд халахаас гадна тэргэнцэр, хүүхдийн тэрэг, дугуйтай иргэдэд зориулсан хүртээмжтэй байдлаар бүтээгдсэн. Кабин болон тэргэнцэр нэг түвшинд байрлах учир тэргэнцэртэй иргэн өөрөө орох боломжтой, мөн байнгын буудлын ажилтнаар туслуулан суух боломжоор ч хангана. Кабин нь тэргэнцэртэй болон дугуйтай, хүүхдийн тэрэгтэй иргэд орж суух талбайг шийдэж хангасан байна.
Мэргэжлийн аврагчдын баг онцгой байдалд бэлэн байдалд ажиллах гээд нарийн стандартууд бий. Техникийн үзүүлэлт талаас нь харвал, тулгуур багана HRB500E арматураар хийгдэж, 8 баллын газар хөдлөлтөд тэсвэртэй. Тулгууруудыг 9-15 метрийн гүнд суурилуулах бөгөөд Туул голын орчимд байрлах тулгууруудад усны хамгаалалтын тоноглол нэмэлтээр хийнэ. Дүүжин замын тээврийг өмнөд Америкийн орнууд, Европт нийтийн тээвэрт нэлээн өргөн ашиглаж байна. Колумбын Меделлин, Лондон, Боливын Ла Пазыг дурдаж болно. Францын туршлагаас харахад дүүжин замын тээврээр хотын төвөөс орон сууцны хороолол, амарч зугаалах хүрээлэн, эмнэлэг, сургууль, үзвэр үйлчилгээ, худалдааны төвийг холбож байна. Манайхтай ижил төстэй онцлогтой улс орнуудын жишиг туршлага ч бий. Дүүжин замын тээврийн хамгийн сүүлийн үеийн буюу орчин үед нийцүүлж сайжруулсан технологийг манай улс оруулж ирж байгаа. Энэ систем нь халуун, хүйтэн гээд уур амьсгалын ямар ч нөхцөлд аюулгүй ажиллана. Мэдээж -40 хэм, салхи, шуурга, ширүүн аадар бороотой үед дүүжин тээврийг ашиглахгүй байх зохицуулалтууд ашиглалтын байгууллагын дотоод дүрэм, журамд тусгагдана.
Францын Альпийн нуруунд ашигладаг дүүжин замын тээвэр -15 хэмд, ОХУ-ын Нижний Новгород хотод үйлдвэрийн дүүргийг хотын төвтэй холбож Волга мөрний дээгүүр 1.5 км дүүжин замын тээврийг нийтийн тээвэрт ашиглаад 10 гаруй жил болсон байна. Тэнд -20 хэмд ашиглаж байгаа. Тэнд туршигдсан болохоор аливаа асуудал үүсэхгүй гэж харж байна.
Хамгийн гол нь ашиглалтын явцад норм, стандартыг мөрдлөг болгон ажиллах нь л чухал. Тиймээс дүүжин замын тээвэр Монголын уур амьсгалд тохирсон технологитой гэж хэлж болно. Манай төслийн гүйцэтгэгчийн хувьд ч гэсэн дүүжин замын тээврээр дэлхийд тэргүүлэгч компаниудын нэг ажиллаж байна. Францын “Пома”, Австрийн “Доппелмэйр” компаниуд дэлхийд дүүжин замын тээврийн систем үйлдвэрлэлээр тэргүүлдэг, олон оронд уг системийг барьж байгуулсан туршлагатай.
-Бүтээн байгуулалт хэр хугацаанд өрнөх, тоног төхөөрөмж хэзээ орж ирэх бол. Та бүхний төлөвлөснөөр монголчууд хэзээнээс дүүжин замын тээврээр зорчиж эхлэх вэ?
-Бүтээн байгуулалт гуравдугаар сард эхэлнэ. Гүйцэтгэгч компанийн хэлж байгаагаар суурийн ажил дууссаны дараа нэг буудлын угсралтын ажилд сар хагасын хугацаанд, нэг тулгуур баганын угсралтын ажилд 20 гаруй хоног зарцуулдаг гэсэн.
Гүйцэтгэгчээс ирүүлсэн төлөвлөгөөгөөр 2025 оны дөрөвдүгээр улиралд багтааж барилга угсралтын ажил хийгдэнэ. Ингээд 2026 ондоо зүгшрүүлэлтийн ажил хийгдэж ашиглалтад оруулахаар төлөвлөн ажиллана. Техник тоног төхөөрөмжүүдийг Франц улсад үйлдвэрлэж байна.
Эхний ээлжинд буудал болон тулгуур баганын холболтын боолт бүхий хоёр контейнер ачаагаа хүлээж авсан. Дараагийн ээлжийн ачаа дөрөвдүгээр сарын дундуур Монголд бууна. Нийт 46 контейнер ачаа орж ирэх юм. Дүүжин замын тээврийн кабины үйлдвэрлэл дөрөвдүгээр сард эхэлнэ. Долоо хоногт 25 кабин үйлдвэрлэнэ гэж тооцохоор манай авах 98 кабин сар хагасын хугацаанд үйлдвэрлэгдэж дуусна. Энэ оны гуравдугаар улиралд кабинуудыг Улаанбаатарт авчирна.
.avif)
